Wspieranie siebie i innych – siła wspólnego działania

Autor: Anna Sowińska (pod red. Mapy Karier); Ostatnia aktualizacja: 18.03.2024

Naucz młodych ludzi rozpoznawać sygnały kryzysu emocjonalnego i dodaj im odwagi w sięganiu po pomoc. Pokaż uczniom, jak sobie radzić w trudnych sytuacjach i jak udzielać wsparcia innym. Zrealizuj pomysł na lekcję podczas godziny wychowawczej, zastępstwa lub warsztatów.

Ten pomysł na lekcję w formacie PDF znajdziesz tutaj. 

Wstęp 

Rozpocznij od krótkiego wprowadzenia uczniów w temat zajęć. Opowiedz o tym, że choć czas młodości najczęściej spędza się na nauce, zabawie, nawiązywaniu relacji i poznawaniu siebie, to bywa, że nie każdemu upływa on beztrosko. Może zdarzyć się tak, że uczniowie zaczną odczuwać emocje, z którymi trudno sobie poradzić. W efekcie nauka w szkole, przygotowanie do egzaminów lub podejmowanie decyzji dotyczących dalszego rozwoju edukacyjno-zawodowego stanie się trudniejsze niż mogłoby się wydawać. A jeśli nawet uczniów nigdy taka sytuacja nie spotka, to z kryzysem może mierzyć się ich kolega czy koleżanka. 

Podczas zajęć uczniowie dowiedzą się, jak zachować się w trudnych momentach i gdzie znaleźć wsparcie. 

Praca w grupach – historia Anny

Podziel klasę na kilka zespołów (tak, by grupy były 5-6 osobowe). Rozdaj im opisy przypadku – Historię Anny (Załącznik nr 1). Następnie poproś, aby każda grupa przeczytała historię i porozmawiała na jej temat, uwzględniając poniższe pytania:

• Dlaczego Marta zaniepokoiła się o Annę? Jakie myśli i uczucia Marty sprawiły, że zaproponowała Annie rozmowę?
• Co byście zrobili, będąc na miejscu Marty?
• Co mogła czuć Anna, gdy Marta zaoferowała jej pomoc?

Daj uczniom czas na dyskusję w grupach. Następnie poproś każdą grupę o przeczytanie dalszego ciągu historii Ani w dwóch wariantach – A i B (Załącznik nr 2).  

Ponownie daj uczniom określony czas na omówienie dalszej części historii. Zaproponuj, by podczas dyskusji w grupie skorzystali z poniższych pytań:

• Z jakich powodów Anna podejmuje decyzję o tym, by skorzystać lub nie skorzystać z pomocy?
• Co Waszym zdaniem czuły Anna i Marta w wariantach A i B tej historii?
• Jak myślicie, co może się zdarzyć po wydarzeniach opisanych w wariancie A? A jakie konsekwencje może mieć wariant B opisanej historii? Co mogą zrobić Anna i Marta w każdej z tych sytuacji?
• Jakie uczucia wywołuje w Was lektura obydwu wariantów?
• Czy to jest w porządku, gdy ktoś prosi o wsparcie?
• Co może dodać odwagi w sięganiu po pomoc?

Po upływie czasu przekaż uczniom do przeczytania ostatni fragment historii – ponownie w dwóch wariantach: A i B (Załącznik nr 3). 

Objawy i reakcje – dyskusja na forum klasy

Podsumuj z uczniami historię, którą przeczytali (w obydwu wariantach) i zachęć do podzielenia się refleksjami na forum klasy. Następnie porozmawiaj z uczniami o tym, jakie zachowania zaobserwowane u innych mogą być niepokojące (przykładową listę takich zachowań znajdziesz w Załączniku nr 4).

Możecie przeprowadzić burzę mózgów na temat „Co możemy zrobić w sytuacji, kiedy ktoś potrzebuje wsparcia?” (Listę możliwych działań znajdziesz w Załączniku nr 5).

Pamiętaj, aby podkreślić, że żaden człowiek nie powinien brać na siebie 100% odpowiedzialności za udzielenie wsparcia drugiej osobie. Możesz skorzystać z często przywoływanej w takim kontekście anegdoty o maskach tlenowych w samolocie. Zgodnie z zasadami, maskę tlenową zakładamy najpierw sobie, a dopiero potem osobom słabszym i dzieciom. Dlaczego? Bo najpierw musimy zadbać o siebie, by być w stanie udzielić pomocy innym – w ten sposób zwiększamy szanse wszystkich na przeżycie.

Dodatkowo, warto pamiętać o tym, że nawet gdy nie masz możliwości pomóc, możesz wysłuchać lub podpowiedzieć, gdzie szukać pomocy. To również jest cenne wsparcie.

Praca indywidualna – Moja mapa wsparcia

Zaproś młodzież do stworzenia własnej mapy wsparcia. Poproś o wypisanie wszystkich osób, miejsc, instytucji i organizacji, które mogą oferować pomoc np.:

• osoby, które znasz, którym ufasz lub wydają Ci się przyjazne (rodzina, znajomi, nauczyciele itd.);
• miejsca, w których można otrzymać profesjonalną pomoc lub informację, gdzie można znaleźć wsparcie.

Zachęć uczniów, by byli tak bardzo szczegółowi i konkretni, jak tylko mogą - wypisywali imiona i nazwiska zaufanych osób i specjalistów, nazwy organizacji i instytucji, adresy stron internetowych. Niech wyszukają też dane kontaktowe do tych miejsc. Upewnij się, że uczniowie wiedzą, do kogo się zgłosić w szkole, jak się nazywają szkolni specjaliści, gdzie i w jakich godzinach dyżurują, jak się z nimi skontaktować.  

Poproś, by uczniowie zachowali wypracowaną przez siebie mapę wsparcia, np. zrobili jej zdjęcie i zapisali w telefonie. Możesz zaproponować, by podzielili się wypracowanym przez siebie materiałem ze swoimi znajomymi, szczególnie jeśli mają w otoczeniu osoby, które mogą przechodzić kryzys. 

Podsumowanie zajęć – tablica informacyjna „Gdzie szukać pomocy?”

Podsumowując poprzednią część zajęć, podpowiedz młodzieży, gdzie mogą szukać pomocy (tę listę znajdziesz również w Załączniku nr 6):  

• Rodzina i przyjaciele: Bliscy ludzie są często pierwszym źródłem wsparcia. Rozmowa z rodzicami, rodzeństwem czy przyjaciółmi może pomóc w podzieleniu się uczuciami i uzyskaniu zrozumienia.
• Szkolny pedagog, psycholog, przyjazny nauczyciel: Wiele szkół zatrudnia specjalistów, którzy oferują uczniom wsparcie. Szkolny pedagog lub psycholog może pomóc rozmową, poradą i wskazówkami.
• Profesjonaliści zajmujący się zdrowiem psychicznym: Psychologowie, psychiatrzy i terapeuci specjalizujący się w pracy z młodzieżą mogą zapewnić profesjonalną pomoc. Upewnij się, że uczniowie wiedzą, jakie są adresy lokalnych:

przychodni rejonowych;

poradni psychologiczno-pedagogicznych;

ośrodków zdrowia psychicznego.

• Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111

• Służby ratunkowe: W przypadku poważnego kryzysu emocjonalnego, takiego jak myśli samobójcze, należy natychmiast skontaktować się ze służbami ratunkowymi (np. dzwoniąc na numer alarmowy 112) lub oddziałem ratunkowym w najbliższym szpitalu.
• Centra młodzieżowe: Lokalne centra młodzieżowe często organizują warsztaty, grupy wsparcia i inne aktywności, które pomagają w radzeniu sobie z emocjami.

• Książki i materiały edukacyjne: Czasem czytanie książek lub materiałów edukacyjnych na temat zdrowia psychicznego może pomóc w zrozumieniu własnych uczuć i poznaniu sposobów radzenia sobie z nimi.

• Organizacje pozarządowe: Wiele organizacji oferuje wsparcie dla młodzieży w kryzysie emocjonalnym. Mogą to być programy, warsztaty czy grupy wsparcia lub możliwość konsultacji ze specjalistami.
• Platforma internetowa „Życie warte jest rozmowy” - to przestrzeń w sieci, gdzie pomoc uzyskają zarówno osoby będące w kryzysie, jak i osoby, które szukają wsparcia dla kogoś, kto przeżywa trudności psychiczne.

Zaproponuj, by w ramach podsumowania zajęć, uczniowie stworzyli w sali lekcyjnej (lub w innym miejscu w szkole) specjalną tablicę informacyjną, na której zamieszczą wypracowane przez siebie mapy wsparcia (lub ich fragmenty).

Przypomnij uczniom, że w momencie, gdy przeżywają kryzys, to ich zdrowie i bezpieczeństwo (a nie wyniki w nauce) staje się najważniejsze, a na planowanie kariery przyjdzie jeszcze odpowiedni czas – taki, w którym będą mogli skupić się na swoich zasobach, celach i marzeniach. 

Jeśli przeprowadziłaś/eś zajęcia na podstawie tego pomysłu na lekcję, będziemy wdzięczni za wypełnienie anonimowego formularza feedbacku. Dzięki Twojej opinii będziemy mogli ulepszać nasze obecne i kolejne scenariusze zajęć. Dziękujemy!

Jeśli chcesz się z nami skontaktować, napisz do nas na adres kontakt@mapakarier.org.

Autorka scenariusza:

Anna Sowińska – doradca zawodowy, pedagog resocjalizacji, profilaktyk zdrowia psychicznego. Autor licznych scenariuszy dla Ośrodka Rozwoju Edukacji i były pracownik wydziału doradztwa zawodowego Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej. Autorka fanpejdży: Doradcy Kariery, Doradztwo zawodowe i coaching kryzysowy - Anna Sowińska oraz Doradztwo zawodowe i rozwój osobisty dla młodzieży – Wybieram Szkołę. Prowadzi strony internetowe: www.annasowinska.eu oraz www.wybieramszkole.com.

Inne pomysły na lekcje, które mogą Ci się spodobać:

• Nastaw uczniów na rozwój: lekcja o koncepcji growth mindset
• Nauka przez całe życie? Zdecydowanie tak! 
• Wiedza szkolna i rynek pracy - to się łączy