5 rzeczy, o których warto pamiętać, rozmawiając z dzieckiem o ścieżce edukacyjno-zawodowej

Być może zastanawiasz się, jak możesz pomóc swojemu dziecku w wyborze szkoły czy ścieżki zawodowej. Z jednej strony, jako rodzic, chcesz podzielić się doświadczeniem i uchronić przed nietrafionymi decyzjami, z drugiej strony przychodzi refleksja: nie chcę narzucać swojego zdania. Z licznych rozmów przeprowadzonych z rodzicami nastolatków odnoszę wrażenie, że dorośli mają poczucie, że stąpają po kruchym lodzie i chętnie zostawiliby kwestię doradzania specjalistom. Co jednak możemy zrobić jako rodzice bez korzystania z pomocy doradcy? Poznaj 5 prostych wskazówek.


Z badań przeprowadzonych przez Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w 2011 roku wynika, że **największy wpływ na decyzje zawodowe dzieci wywierają rodzice**. Z jednej strony można się spodziewać takiego wyniku. Z drugiej – niektórym rodzicom trudno w to uwierzyć (szczególnie, gdy obserwują tzw. bunt nastolatka) i raczej wskazaliby znajomych swoich dzieci, media czy panującą modę jako główne źródła inspiracji. Te czynniki również mają niebagatelny wpływ na młodych ludzi, jednak to rodzice w przekonaniu młodzieży odgrywają kluczową rolę jako doradcy kariery (mimo że nastolatkowie często się do tego nie przyznają). 

**Młodzi ludzie wewnętrznie pragną, aby rodzice byli z nich dumni i zadowoleni**. Zależy im na pozytywnej opinii i akceptacji najbliższych. Warto wziąć to pod uwagę i zrozumieć, że to właśnie rodzice mogą być najlepszymi doradcami własnego dziecka. Porównajmy to z indywidualnym procesem doradczym u specjalisty, który zazwyczaj trwa od kilku do kilkunastu godzin. Rodzice mają tę przewagę, że obserwują dziecko na co dzień, widzą, jak dorasta i jak się rozwija, jak radzi sobie z wyzwaniami, co lubi, a co przychodzi mu z większym trudem. Przez cały rok, każdego dnia. Często zastanawiają się jednak: *No dobrze, ale co mam wziąć pod uwagę i o czym pamiętać, gdy będę chciał(a) porozmawiać z moim synem/córką o wyborze przyszłej drogi zawodowej? Potrzebuję wsparcia i specjalistycznej wiedzy*.

Z mojego punktu widzenia nie jest ona wymagana – **wystarczą własne doświadczenia i obserwacje**.

**Co możemy zrobić i o czym pamiętać, podejmując rozmowę z nastolatkiem?**

Pokaż dziecku, że to nie wybór do końca życia i jeden dzień dłużej

To, co najbardziej stresuje nastolatków w wyborze szkoły, to **obawa, że ich wybór okaże się nietrafiony**. Co się stanie, jeśli zmieni się ich wizja na życie? Otóż zmieni się i tyle. Nikt nie powiedział, że mamy przez całe życie pracować w wyuczonym zawodzie, którego nie lubimy (mimo iż na początku wydawało nam się, że to świetny wybór) lub decydować się na opcje związane jedynie z tym, co zdawaliśmy na maturze. Życie to pole ciągłych decyzji. Czasem przypadkowy wybór prowadzi nas w zupełnie niespodziewane miejsce, ale nie oznacza to, że z założenia ma być to miejsce do nas niepasujące. **Zdarza się to każdemu, bez wyjątku: podejmujemy decyzje, które nie zawsze są dla nas satysfakcjonujące. Pytanie, co możemy z tym zrobić?** Jaką naukę z tego wyciągnąć? Jakie znaczenie i jaką wartość ma dla nas to doświadczenie? Warto uspokoić nastolatka, że popełnianie błędów jest naturalne, a chybiony wybór to nie zawsze droga bez wyjścia.
Gdy Twoje dziecko stoi przed ważną decyzją, przedyskutujcie różne warianty: 

Opowiedz także **o swoich doświadczeniach i nietrafionych wyborach**. **Podziel się swoimi strategiami** radzenia sobie z taką sytuacją.

Zarówno młodzież, jak i młodzi dorośli wkraczający w życie zawodowe, często poszukują odpowiedzi na pytanie: *Kim mogę być?* (oczekując nazwy danego zawodu/stanowiska) zamiast: *Co chcę/mogę robić?* 

Zauważyłam, że istnieje bardzo **silna potrzeba określenia siebie poprzez konkretny zawód**. Prawdopodobnie to pomaga w samookreśleniu, ale też nadaje cel. Niestety, gdy nie możemy znaleźć dla siebie „konkretnej nazwy”, może to być frustrujące. Co więcej, taka postawa niesie ze sobą ryzyko trudności w przebranżowieniu się, ponieważ próbując „samookreślić się poprzez zawód” możemy pominąć bardzo ważną, a z mojego punktu widzenia kluczową kwestię: posiadane kompetencje. Każdy zawód wymaga pewnych kompetencji, na które składają się trzy elementy: **umiejętności, wiedza i postawa**. Wiele stanowisk lub prac wykorzystuje bardzo podobne zestawy kompetencji. Przy reorientacji zawodowej wykorzystujemy właśnie te drobne elementy składowe i w nowym miejscu pracy opieramy się na tym, co już wiemy i potrafimy. Dzięki temu łatwiej nam być elastycznym i dostrzec nowe możliwości. Dodatkowo, jeśli puścimy wodze wyobraźni i zastanowimy się: *Kto może potrzebować takich kompetencji?* lub *Jak inaczej można je wykorzystać?*, to śmiało można stwierdzić, że nie dryfujemy na rynku pracy, a poruszamy się solidnym statkiem, który wpłynie do dowolnego portu. Zachęcam, by w momencie wyboru szkoły przyświecała młodzieży myśl nie do jakiego **konkretnego zawodu** jest to droga, lecz w co (w jakie kompetencje) chcą/mogą być zaopatrzone/zaopatrzeni, jeśli wybiorą tę ścieżkę.

W rozmowie z dzieckiem pomocne mogą być następujące pytania: 

Podziel się własnym doświadczeniem na rynku pracy

Dla Twojego dziecka często to Ty jesteś rynkiem pracy. **Dziecko codziennie Cię obserwuje i na pewno ma już wiele przekonań dotyczących pracy.** Możesz poszerzyć wiedzę dziecka o zawodach lub stanowiskach, z którymi masz do czynienia. Porozmawiaj o tym, co Ci się podoba w pracy, którą wykonujesz, oraz jaką drogę trzeba było przebyć, by tym się zajmować. Ponadto, jeśli pracujesz zdalnie, pokaż dziecku z bliska, co robisz, i opowiedz, z czym się wiąże się twoja praca, jakie widzisz jej plusy, a jakie minusy. Dzięki szczerym rozmowom w domu nastolatek zweryfikuje wyobrażenia na temat samej pracy, być może też odkryje coś, czego chciałby spróbować. Wskazuj także na umiejętności i wiedzę, w tym tę nabywaną w szkole, jaka może być przydatna na Twoim stanowisku. Dzięki temu dziecko będzie widziało praktyczne zastosowanie danego przedmiotu, będzie też miało większą motywację do nauki. **Jeśli wiemy PO CO się czegoś uczymy albo wykonujemy daną rzecz, łatwiej przychodzi nam pokonywanie wszelkich trudów z tym związanych**.

Pamiętaj też, aby o pracy mówić **nieoceniająco**. Zdarza się, że zmęczeni wracamy do domu i narzekamy na różne sytuacje lub osoby. Wiedz, że Twoje dziecko to słyszy i przekonanie, że praca to jedynie przykry obowiązek, może mu towarzyszyć przez całe życie. 

Zwróć uwagę na różnice pomiędzy typami szkół i krążącymi o nich opiniami

Młodzież wybiera szkołę w dużej mierze na podstawie opinii innych. Na ogół wybory padają na placówki, które wzbudzają zaufanie, są polecane przez innych uczniów i znane w środowisku. W efekcie młodzież często kieruje się popularnością danego miejsca lub przekonaniami na jego temat, które niekoniecznie są prawdziwe. W przypadku wyboru szkoły ponadpodstawowej dotyczy to nie tylko konkretnej placówki, ale i danego jej typu, tzn. czy jest to **technikum, liceum czy szkoła branżowa**. Opinie takie jak *Liceum jest tylko dla tych, którzy nie wiedzą co robić w życiu*, *Technikum jest lepsze, bo daje zawód*, *Szkoła branżowa jest dla tych, którzy chcą szybko znaleźć pracę* itp. mają kluczowe znaczenie przy wyborze, a jednocześnie zawężają perspektywę i sprawiają, że możemy wykluczyć inne rozwiązania. Podobnie jest w momencie podejmowania decyzji o dalszej edukacji po szkole średniej. Mogą się pojawiać przekonania typu: *Kierunki techniczne są lepsze niż humanistyczne*, *Uczelnia państwowa jest lepsza niż uczelnia prywatna*, *W pracy liczą się tylko znajomości* lub *Nie ma pracy dla ludzi z moim wykształceniem* itp.

oraz porozmawiać na temat różnic pomiędzy typami szkół. Z mojego doświadczenia wynika, że na ogół nastolatkowie mają dosyć mgliste pojęcie na ten temat i nie znają niuansów dotyczących liczby egzaminów, praktyk czy liczby rozszerzeń do wyboru. Poniżej znajdziesz **porównanie szkół ponadpodstawowych**, które może okazać się pomocne. 

Grafiki pochodzą z naszej publikacji [„Szkoła, praca, przyszłość”](https://mapakarier.org/inspirations/idea/19/sprawdz-nasze-nowe-scenariusze-zajec-dla-klas-vii-i-viii).


Wskazuj rzetelne źródła wiedzy, które poszerzają horyzonty 

Czy wiesz, czym zajmuje się zadziczacz? A co ci mówi *end of life planner*? Nawet jeśli starasz się być na bieżąco z trendami w edukacji i rynkiem pracy, nie możesz wiedzieć wszystkiego. Dlatego warto sięgnąć z dzieckiem po **sprawdzone źródła wiedzy**, które poszerzą Waszą perspektywę i zachęcą do rozważenia nowych możliwości. Jednym z nich jest całkowicie bezpłatna [Mapa Karier](https://mapakarier.org/), która jest na bieżąco aktualizowaną bazą informacji o [prawie 600 ścieżkach kariery](https://mapakarier.org/paths). To narzędzie, które nie tylko pomaga poszerzać wiedzę o rynku pracy, ale także wskazuje różne ścieżki edukacyjno-zawodowe i celowość nauki przedmiotów szkolnych, pokazując ich przydatność na konkretnych stanowiskach. W [Mapie Karier](https://mapakarier.org/) znajdziesz zarówno te zawody, które znajdują się w oficjalnej klasyfikacji, jak i te pojawiające się jedynie w ogłoszeniach o pracę. Dodatkowo lista zawodów jest wciąż poszerzana o nowe zawody przyszłości. Być może pojawia się tu pytanie: *A dlaczego mówimy w Mapie Karier o zawodach, kiedy wcześniej zachęcano, by mówić o kompetencjach?* Między innymi dlatego, aby:

Ścieżki kariery w [Mapie Karier](https://mapakarier.org/paths)


Zatem usiądź razem z synem, córką, wpiszcie adres [www.mapakarier.org](https://mapakarier.org/), wejdźcie na Ścieżki karier i bawcie się, wspólnie eksplorując (także mniej oczywiste) zawody!

Mam nadzieję, że czujesz się teraz pewniej i wiesz, na jakie tematy warto w rozmowie z dzieckiem zwracać uwagę i jakie pytania zadawać. Dzięki tym pięciu wskazówkom Twoje dziecko łatwiej podejmie decyzje, a Ty będziesz dla niego najlepszym wsparciem w drodze do satysfakcjonującej kariery zawodowej. Masz apetyt na więcej? 
Koniecznie obejrzyj nasz [webinar „Jak pomóc dziecku w wyborach edukacyjno-zawodowych”](https://youtu.be/-PZK__nseeI), podczas którego odpowiadamy m.in na pytania: 

https://www.youtube.com/embed/-PZK__nseeI

Doradca kariery dla młodzieży i dorosłych, pedagog.
W kwestiach zawodowych interesuje się tematyką podejmowania decyzji, reorientacji zawodowej oraz wypalenia zawodowego.
Autorka stron: [Wybieram Szkołę](https://www.facebook.com/DoradcazawodowyAnnaSowinska), [Doradcy kariery](https://www.facebook.com/zawodowidoradcy/), [Anna Sowińska- Doradztwo zawodowe i coaching kryzysowy](https://www.facebook.com/DoradcaAnnaSowinska/)

Inne artykuły na blogu, które mogą Ci się spodobać:

O jakich zawodach dla swoich dzieci marzą rodzice?

Lekarz, adwokat, a może programista? Przyjrzyjmy się trzem badaniom pokazującym, jak rodzice w Polsce wyobrażają sobie karierę zawodową swoich dzieci. Daj się przekonać, że warto pokazać dziecku jak najwięcej opcji na przyszłość (nie tylko tych najpopularniejszych!). 

Każdy rodzic chce wychować swoje dziecko na szczęśliwego dorosłego, zarówno na płaszczyźnie osobistej, jak i zawodowej. Marzymy dla naszych pociech o ciekawej pracy, godnym wynagrodzeniu, prestiżu społecznym i wewnętrznej satysfakcji.

Dziecko szuka wsparcia rodziców i łaknie ich akceptacji. To duży przywilej, ale i odpowiedzialność. Sprawdźmy zatem, **jak rodzice w Polsce wyobrażają sobie przyszłość zawodową swoich pociech** i jakie wnioski możemy z tego wyciągnąć. 

Z których ścieżek kariery swoich dzieci cieszyliby się rodzice?

Pierwszym badaniem, które weźmiemy pod lupę, jest [międzynarodowe badanie YouGov z 2021 r.](https://yougov.co.uk/topics/international/articles-reports/2021/01/28/scientists-and-doctors-are-most-respected-professi?fbclid=IwAR1DAjd1zSJD04vLehD1leU67MG0eTAJyFQQK3LFPLTZ6kNIA6XryuXj1KU) przeprowadzone w szesnastu krajach, między innymi w Polsce. 

Reprezentatywna grupa z Polski w wieku 18-55 lat na pytanie o **deklarowany poziom satysfakcji związany z wyborem przez ich dziecko jednej ze wskazanych ścieżek kariery**, udzieliła następujących odpowiedzi:


Największy odsetek polskich rodziców cieszyłby się, gdyby ich dzieci pracowały w przyszłości w branży **architektonicznej, medycznej, prawniczej, naukowej, graficznej lub zajmowały wysokie stanowiska menedżerskie**. Są to zawody wymagające dużej odpowiedzialności, postrzegane jako stabilne, dobrze płatne i prestiżowe.

Najgorzej postrzeganymi zawodami w Polsce są natomiast praca w górnictwie, telefonicznych centrach obsługi klienta lub jako… influencer(ka). To ostatnie zajęcie budzi negatywne emocje szczególnie wśród starszych respondentów, którzy często nie wiedzą, czym dokładnie taka osoba się zajmuje i w jaki sposób zarabia. Praca influencera postrzegana jest przez rodziców jako zawód niepewny i niepoważny. 

**Czołówka listy najbardziej atrakcyjnych zawodów według rodziców kształtuje się podobnie we wszystkich przebadanych krajach.** Można jednak zauważyć kilka trendów, które wyróżniają Polskę w tym międzynarodowym porównaniu. Jest to przede wszystkim niższa niż w innych krajach satysfakcja z wyboru przez dzieci takich zawodów jak nauczyciel/nauczycielka, pielęgniarz/pielęgniarka i policjant/policjantka. 

Pełne podsumowania badania YouGov w języku angielskim przeczytasz [tutaj](https://yougov.co.uk/topics/international/articles-reports/2021/01/28/scientists-and-doctors-are-most-respected-professi?fbclid=IwAR1DAjd1zSJD04vLehD1leU67MG0eTAJyFQQK3LFPLTZ6kNIA6XryuXj1KU).

1. Jakich zawodów pragną rodzice dla córek, a jakich dla synów?

[Badanie „Jak osiągnąć sukces zawodowy?”](https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_070_17.PDF) jest o tyle ciekawe, że pokazuje, w jaki sposób rodzice myślą o przyszłości zawodowej swoich dzieci w zależności od tego, czy rozważają karierę córki czy syna.

**Najbardziej pożądanym kierunkiem zawodowym dla dziewczynek jest medycyna**, na którą wskazało aż 30% rodziców. Na kolejnych miejscach, jednak dużo dalej, pojawiają się zawody prawnicze, społeczno-humanistyczne i ekonomiczne. 

**Dla chłopców rodzice wybierają najczęściej zawody techniczne, informatyczne, ścisłe czy związane z naukami przyrodniczymi**. Wysoko plasuje się również medycyna i prawo. 

2. O jakich zawodach marzą mamy dla swoich córek?

Fundacja Inspiring Girls przeprowadziła ciekawe [badanie](https://inspiring-girls.pl/210529_Raport_IG_final_1.pdf), **zestawiając aspiracje zawodowe dziewczynek w wieku 10-15 lat z preferencjami ich matek.**

Wyniki pokazują, że **mamy w dużej mierze nie podzielają planów na przyszłość swoich córek**, szczególnie w kwestii marzeń wielu dziewczynek o karierze youtuberki, instagramerki, tiktokerki czy gamerki. Mamy częściej niż córki wybierały stabilne w ich odczuciu zawody związane z IT, prawem, medycyną, finansami. Z kolei dziewczynki częściej niż mamy wskazywały na takie zawody jak nauczycielka, psycholożka, dietetyczka czy trenerka.

Autorzy badania wskazują, że przyczyną niezgodności w odpowiedziach mam i córek mogą być **panujące normy kulturowe** oraz wciąż **niewielka wiedza dziewczynek na temat świata zawodów**, czerpana w dużej mierze z mediów społecznościowych.

Pełny raport „Aspiracje dziewczynek w Polsce” znajdziesz [tutaj](https://inspiring-girls.pl/210529_Raport_IG_final_1.pdf).

Jako rodzic, któremu zależy na jak najlepszej przyszłości zawodowej Twojego dziecka, być może zastanawiasz się, **jakie wnioski można wyciągnąć z powyższych danych.**

Przytoczone w artykule badania pokazują, że **wyobrażenia rodziców na temat przyszłej kariery ich dzieci są dość tradycyjne i nie biorą pod uwagę ogromnej różnorodności dzisiejszego rynku pracy.** W pewnym stopniu wynika to z ograniczeń samych badań (np. konieczności wybrania z kafeterii preferowanych branż bez możliwości dodania własnych opcji), ale w dużej mierze również z tego, że – co zupełnie naturalne – **jako dorośli nie zawsze mamy możliwość na bieżąco aktualizować naszą wiedzę o systemie edukacji, najnowszych trendach i świecie zawodów.**

Z tego powodu **powinniśmy doradzać młodym ludziom w kwestiach edukacyjno-zawodowych z dużą ostrożnością**. Przed udzieleniem wskazówki (która może naszemu dziecko mocno zapaść w pamięć) warto się upewnić w wartościowych źródłach, czy nasza wiedza w tym obszarze jest nadal aktualna, aby nie przekazywać dzieciom własnych przekonań sprzed kilkunastu lub kilkudziesięciu lat. 

Oczywiście często chcemy przekazać dziecku naszą opinię na jakiś temat (np. że według nas tylko studia techniczne gwarantują wysokie zarobki) i to jest całkowicie zrozumiałe, ale wtedy warto zaznaczyć, że **jest to nasze zdanie, z którym nastolatek nie musi się zgodzić i które nie dla każdego się sprawdzi**. Warto nauczyć dziecko, jak odróżniać fakty od przekonań i gdzie szukać aktualnej i rzetelnej wiedzy o rynku pracy. 

Pamiętaj również, że zawsze możecie skorzystać ze wsparcia specjalistów, np. doradcy zawodowego w szkole lub poradni psychologiczno-pedagogicznej. 

W rozmowach z dziećmi o ich przyszłości edukacyjno-zawodowej i współczesnym rynku pracy pomoże Ci [Mapa Karier](https://mapakarier.org/). 

**Z nastolatkami zachęcamy Cię do eksploracji opisów ponad 700** [ścieżek kariery](https://mapakarier.org/paths), które będą dla Was ciekawym punktem wyjścia do dyskusji o planowaniu kariery. 

**Młodsze dzieci wprowadzisz miękko w świat zawodów wykorzystując** [interaktywną mapę miasta](https://mapakarier.org/city), w którym pracują przedstawiciele najróżniejszych zawodów. 

Jak jeszcze jako rodzic możesz na co dzień poszerzać horyzonty zawodowe dziecka i jego wiedzę na temat rynku pracy? 

Twój syn/córka w kilku kluczowych momentach swojego życia będzie musiał(a) podjąć decyzję o wyborze kolejnej szkoły, kierunku studiów czy aplikacji do pierwszej pracy. **Jeśli Twoje dziecko odpowiednio wcześnie pozna różne potencjalne pomysły na swoją zawodową przyszłość, w ważnym momencie łatwiej będzie mu wybrać z wielu dostępnych opcji**.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej o tym, jak wspierać Twoje dziecko w planowaniu przyszłości, zajrzyj do --Strefy Rodzica-- w Mapie Karier.

Masz pytania dotyczące artykułu? Co sądzisz o poszerzaniu horyzontów zawodowych dzieci od najmłodszych lat? A może znasz podobne badanie, którego nie uwzględniliśmy w zestawieniu? Napisz do nas: kontakt@mapakarier.org.

Na początku była szkoła, czyli o poznawaniu rynku pracy od najmłodszych lat

Jeśli porównamy życie do podróży, rynek pracy to kolejny etap, w którym próbuje się odnaleźć absolwent systemu edukacji. Czy w walizce wyniesionej ze szkoły i domu rodzinnego znajdzie umiejętności, wiedzę i postawy, które pomogą mu miękko wylądować w nowym środowisku? A może odczuje niedobór podstawowych kompetencji, które opóźnią lub nawet uniemożliwią mu satysfakcjonującą wędrówkę po rynku pracy?

Nawet jeśli nie opisujemy doświadczeń z dzieciństwa i lat szkolnych w naszym CV, stanowią one niewidzialny fundament życiorysu i wyborów zawodowych. **Na profil kompetencyjny kandydata do pracy wpływa nie tylko to, co działo się po ukończeniu szkoły, ale również w dużej mierze środowisko, w którym się wychował, i system edukacji, który kształtował jego nawyki i przekonania przez kilkanaście lat.**

Warto wiedzieć, że postawy decydujące o wyborze przyszłej pracy kształtują się bardzo wcześnie. Już w przedszkolu dzieci zaczynają się orientować, że w przyszłości będą pracować, tak jak ich rodzice. Od tego czasu wykształcają w sobie stereotypowe przekonania dotyczące rynku pracy i swojej w nim roli. I mimo że z wiekiem poznają coraz więcej możliwych ścieżek kariery, jednocześnie bardzo wiele z nich odrzucają – nie tylko te sprzeczne z zainteresowaniami czy mocnymi stronami, ale również te, które w ich odczuciu nie pasują do ich płci czy statusu społecznego^^1^^. Nie bez winy są stereotypy utrwalane przez najbliższe otoczenie, a wchłaniane jak gąbka przez młodego człowieka, np. opinie, że inżynieria nie jest dla kobiet lub że szkoła branżowa to wybór słabszych uczniów. **Opcje zawodowe odrzucone w dzieciństwie rzadko są ponownie brane pod uwagę w dalszym życiu.**

Innym aspektem – z jednej strony oczywistym, a z drugiej odkrywczym – jest to, że **dzieci i młodzież, myśląc o swojej przyszłej karierze, zwykle ograniczają się do wskazywania zawodów, z którymi stykają się na co dzień osobiście lub w mediach**. Największe dotychczasowe badanie aspiracji zawodowych dzieci w wieku wczesnoszkolnym, „Drawing The Future” z 2018 r., pokazało, jak niedopasowane są marzenia dzieci do potrzeb rynku pracy^^2^^. W Wielkiej Brytanii aż jedno na pięcioro dzieci przewiduje dla siebie karierę sportowca. Ponieważ do 11 r. ż. w wyobrażeniach dzieci o pracy dominuje fantazja i nieskrępowana wyobraźnia, nie są to zaskakujące wyniki. Gdy jednak spojrzymy na wnioski z badania OECD z 2020 r., w którym badano plany karierowe 15-latków z 41 krajów, okaże się, że oczekiwania starszej młodzieży są równie nierealistyczne. Ponad połowa 15-latków na świecie (również w Polsce) deklaruje, że będzie pracować w jednym z dziesięciu najbardziej popularnych zawodów^^3^^, nie biorąc pod uwagę setek innych opcji. Taki scenariusz nie ma szans realizacji, o czym możemy się przekonać chociażby analizując statystyki Głównego Urzędu Statystycznego dotyczące zatrudnienia według branż^^4^^.

Może być inaczej. Warto pokazywać młodym ludziom już od dzieciństwa, że rynek pracy jest pełen ciekawych opcji, których jeszcze nie rozważali, w myśl zasady, że **nie można aspirować do przyszłości, o której istnieniu się nie wie**. 

Karierowa edukacja młodzieży leży również w interesie pracodawców. Bez niej na biurku rekruterów nie wyląduje wiele potencjalnych aplikacji, ponieważ osoby, które w młodości nie poznają danej branży, z dużym prawdopodobieństwem nigdy do niej nie trafią (lub dowiedzą się o niej z dużym opóźnieniem). 

Rolą przemyślanego doradztwa edukacyjno-zawodowego – prowadzonego w domu rodzinnym i instytucjach edukacyjnych od najmłodszych lat, a jako obowiązkowe zajęcia od ostatnich klas szkoły podstawowej^^5^^ – jest **przybliżanie dzieciom rynku pracy i przygotowywanie ich do wcześniej wspomnianego miękkiego lądowania w przyszłości.** Absolutnie nie chodzi o to, aby już w przedszkolu czy pierwszych klasach podstawówki dzieci wybrały przyszły zawód, ale aby już na wczesnym etapie życia rozwijały w sobie proaktywną postawę wobec pracy. 

Według obowiązującego od 2019 r. rozporządzenia w sprawie doradztwa zawodowego^^5^^, młodzi ludzie powinni od jak najwcześniejszych lat:

Poszerzanie horyzontów w szkole może się odbywać na wiele sposobów, np. poprzez zapraszanie do klasy przedstawicieli różnych profesji, którzy swoimi zawodowymi historiami zaprzeczają stereotypom, czy organizowanie wycieczek przybliżających uczniom odmienne środowiska pracy (biuro, magazyn, hala produkcyjna, teren). 

Ponieważ nie jest możliwe fizyczne spotkanie z przedstawicielami wszystkich potencjalnych branż, warto korzystać z zasobów internetowych. Dzisiaj, jak nigdy wcześniej, mamy okazję zajrzeć wirtualnie za kulisy wielu zawodów, zamiast polegać jedynie na wskazówkach najbliższych.

Aby pomóc dzieciom i młodzieży – a także nauczycielom – w odkrywaniu świata zawodów, stworzyliśmy Mapę Karier ([https://mapakarier.org](https://mapakarier.org/)). **Dzięki tej bezpłatnej stronie internetowej młodzi ludzie poznają kilkaset potencjalnych ścieżek kariery i dowiadują się, jaka ścieżka edukacyjna do nich prowadzi.** Każdy zawód jest opisany zarówno w wersji męskiej, jak i żeńskiej. To świadoma decyzja, aby nie powielać szkodliwych stereotypów. Świat szybko się zmienia i nietrudno dziś znaleźć zarówno mężczyzn wykonujących zabiegi kosmetyczne, jak i kobiety kierujące budowami.

W odnalezieniu ścieżek kariery najbardziej zgodnych z oczekiwaniami pomaga [Filtr preferencji](https://mapakarier.org/paths?show=preferences), dzięki któremu młodzi ludzie w łatwy i intuicyjny sposób odrzucą zawody, które nie są dopasowane do ich zainteresowań, aby z pozostałych uczynić pole planowania przyszłej ścieżki zawodowej. Z kolei wywiady z cyklu [#ZawodowyStream](https://mapakarier.org/zawodowystream) umożliwiają młodzieży poznanie przedstawicieli ciekawych branż, którzy chętnie opowiadają o kulisach swojej pracy.  

Aby jeszcze mocniej powiązać Mapę Karier z rynkiem pracy, wprowadziliśmy w opisach zawodów sekcję „[Potencjalni pracodawcy”](https://mapakarier.org/paths/occupation/904/redaktor-wydawniczy/male/employers). Tak, jak w zakładce „Przedmioty szkolne” tłumaczymy, do czego w danym zawodzie przydaje się znajomość matematyki czy historii, tak w zakładce poświęconej pracodawcom **pokazujemy, jakie firmy i instytucje zatrudniają specjalistów o opisanych przez nas kompetencjach.** Wszystko po to, by młodzi ludzie mogli budować swoją ścieżkę edukacyjno-zawodową w oparciu o jak najpełniejsze informacje. Uczniowie często znają z codziennego życia logotypy różnych firm, ale nie potrafią dostrzec za nimi ludzkiej pracy i konkretnych umiejętności. 

Wiemy, że uczniowie będą pracować na rynku pracy różniącym się od dzisiejszego. W kolejnych dekadach pojawią się m. in. nowe, pożądane przez pracodawców kompetencje i niestandardowe formy zatrudnienia. Dlatego w Mapie Karier opisujemy również tzw. **zawody przyszłości, czyli ścieżki kariery, które jeszcze nie istnieją lub istnieją od niedawna, odpowiadając na rodzące się zapotrzebowanie związane z trendami społecznymi, technologicznymi czy środowiskowymi.** Chcemy, aby eksploracja zawodów przyszłości była punktem wyjścia do refleksji nad zmieniającym się światem. Opisane przez nas zawody przyszłości to m. in.: [biolog starzenia](https://mapakarier.org/paths/occupation/1703/biolog-starzenia/male), [cyfrowy krawiec](https://mapakarier.org/paths/occupation/1673/cyfrowy-krawiec/male), [konserwator dronów](https://mapakarier.org/sciezki-kariery/1364/k/konserwatorka-dronow/m/konserwator-dronow/) czy [terapeuta końca życia](https://mapakarier.org/paths/occupation/1267/terapeutka-konca-zycia/fem).

Mapa Karier jest stroną internetową polecaną i wykorzystywaną na co dzień w tysiącach szkół w całym kraju. Jesteśmy organizacją non-profit, a naszą misją jest wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i wsparcie w realizacji ich potencjału. Aby to osiągnąć, współpracujemy z osobami i instytucjami, które pragną przyczyniać się do poszerzania wiedzy dzieci i młodzieży o współczesnym rynku pracy i najróżniejszych branżach.

Ponad jedna trzecia dorosłych Polaków twierdzi, że gdyby mogła jeszcze raz pokierować swoją ścieżką kariery, dokonałaby innych wyborów^^6^^. Są to osoby, które nie wykorzystują w pełni swojego potencjału, generując trudne do oszacowania straty zarówno na poziomie osobistym, jak i dla całej gospodarki. I choć nie wszystkich niepowodzeń karierowych da się uniknąć dzięki edukacji (bo niektórych życiowych porażek czy lekcji trzeba po prostu doświadczyć na sobie), to nie ulega wątpliwości, że wybory dokonywane bardziej świadomie i w oparciu o większą wiedzę, są znacznie korzystniejsze.

Gorąco zachęcamy Ciebie jako rodzica, ale również jako przedstawiciela rynku pracy, do angażowania się w doradztwo edukacyjno-zawodowe – zarówno prywatnie, w domu, jak i we współpracy ze szkołą Twojego dziecka. Zapraszamy Cię również do współtworzenia Mapy Karier. Jeśli masz pomysł na nową funkcjonalność na stronie, dodanie [nowej ścieżki kariery](https://mapakarier.org/paths) do naszej bazy lub Twoja instytucja chciałaby z nami [współpracować](https://mapakarier.org/cooperation) - napisz do nas na adres [kontakt@mapakarier.org](mailto:kontakt@mapakarier.org).

Działajmy razem, aby zmieniać edukację na lepsze i pomagać młodym ludziom w jak najlepszym odnalezieniu się na rynku pracy przyszłości.

Artykuł pojawił się również na [blogu firmy Staffly](https://staffly.pl/blog-o-technologii-i-psychologi-w-hr/).

Inne artykuły, które mogą Ci się spodobać: 

Dlaczego używamy feminatywów w Mapie Karier (i Ciebie również zachęcamy)?

Chirurżka, pilotka, inżynierka i strażaczka… Przeczytaj o tym, jak dzięki słowom możemy kształtować świat oraz dawać więcej możliwości sobie i innym. Dowiedz się, dlaczego Mapa Karier wspiera żeńskie nazwy zawodów.

Niektórzy je kochają i promują, gdzie tylko się da, inni walczą z nimi w przestrzeni publicznej. Mowa o **feminatywach, czyli żeńskich nazwach zawodów i funkcji.** *Pielęgniarka*, *nauczycielka*, *malarka*: tu wielu emocji nie ma. *Monterka*, *mikrobiolożka*, *betoniarka-zbrojarka*, *pedagożka*: tu już trudniej zaakceptować nowe brzmienie słowa (nawet podczas pisania tego artykułu słownik edytora tekstów podkreślił je jako nieznane).

Burzliwe dyskusje nad feminatywami to nic nowego. **Zmienia się otaczająca nas rzeczywistość, a wraz z nią język, którego używamy**. Ale to działa również w drugą stronę! Wybór konkretnych słów sprawia, że możemy kształtować otoczenie – to jak postrzegamy siebie i innych. I o tym jest ten artykuł.

[Mapa Karier](https://mapakarier.org/paths) powstała po to, by w atrakcyjny sposób poszerzać wiedzę o rynku pracy i świecie zawodów. **Zależy nam na tym, aby młode osoby mogły jak najlepiej poznać wszystkie możliwości, jakie stoją przed nimi na rynku pracy.**

**Wszystkie zawody opisane w Mapie Karier mają wersję żeńską i męską** (nazwę oraz dedykowany opis zawodu). Feminatywy są naturalną częścią rynku pracy. Dzięki nim chcemy pokazać dzieciom i młodzieży, że w przyszłości mają możliwość wykonywania pracy, która ich/je interesuje i odpowiada ich kompetencjom, niezależnie od płci. W dzisiejszym świecie kompetencje są dużo ważniejsze niż płeć osoby wykonującej dany zawód – obserwujemy coraz więcej kobiet i mężczyzn wykonujących zawody, które kiedyś były przypisane stereotypowo do innej płci.
[](https://mapakarier.org/paths/occupation/1977/biolozka-morska/fem)

Przycisk w każdym opisie zawodu pozwala łatwo przełączyć się na wersję męską/żeńską danego zawodu.

Jak byś się czuł/czuła, gdyby ktoś powiedział Ci, że ten zawód nie jest dla Ciebie, ponieważ jesteś dziewczynką/kobietą albo chłopcem/mężczyzną?

**Choć feminatywy są dość głośnym tematem w mediach, występują również nazwy zawodów w wersji męskiej, które niektórym trudno zaakceptować**. *Pielęgniarka* brzmi bardziej naturalnie niż *pielęgniarz*. Wolimy *kosmetyczkę* niż *kosmetyka,* a także *sprzątaczkę* od *sprzątacza*.

Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ od lat jesteśmy przyzwyczajane i przyzwyczajani do tego, że te konkretne zawody są wykonywane dużo częściej przez jedną płeć. Czasem sformułowanie *Możesz być kim chcesz w przyszłości* bywa mylące, ponieważ już od samego początku jesteśmy ograniczane i ograniczani w wyborze tego, co chcemy, nie zdając sobie sprawy z całego wachlarza opcji. Jest dużo bardziej prawdopodobne, że dziewczynka będzie marzyła o zostaniu nauczycielką czy opiekunką zwierząt, a chłopiec strażakiem czy politykiem. Bywa również odwrotnie, ale zdecydowanie rzadziej.

Z drugiej strony jednak, dzieci dość naturalnie używają i tworzą feminatywy. Dla nich świat stoi otworem, a to dorośli często wpływają na to, że przestają używać wersji żeńskich i męskich zawodów w kolejnych latach życia.

**Z nazwami zawodów jest tak, że jeśli są używane, to znaczy, że istnieją**. Używając feminatywów, kształtujemy język, dajemy wybór i akceptujemy.

W lutym 2022 r. Bank BNP Paribas przeprowadził [badanie](https://www.bnpparibas.pl/wystarczyslowo/#!feminatywy) na temat tego, jak język kształtuje rzeczywistość i jak nazwa zawodu (męska, żeńska i neutralna) wpływa na postrzeganie danej profesji przez najmłodszych. W badaniu dzieci miały za zadanie narysować osoby wykonujące konkretne zawody. **Poproszone o narysowanie zawodu nazwanego formą męską (np. naukowiec), prawie 80% dzieci narysowało mężczyznę**. Gdy do zadania użyto formy neutralnej (np. *osoba, której pracą jest prowadzenie eksperymentów naukowych*), stosunek narysowanych mężczyzn i kobiet wynosił 63% do 37%.

https://www.youtube.com/embed/VQyo_SKqO4U

Wynika z tego, że dzieci, prawdopodobnie pod wpływem zachowań i przekonań dorosłych, myślą stereotypowo, przypisując konretne zawody do danej płci, a wzmocnione jest to słowami, których używamy.

Odważmy się kształtować język i rzeczywistość

Co by się więc stało, gdybyśmy używały i używali feminatywów na co dzień, a nie od święta? Być może usłyszymy słowa sprzeciwu i zdziwienie, ale w Mapie Karier uważamy, że warto brzmieć odważnie, bo dzięki temu tworzymy przestrzeń pełną szacunku dla różnorodności. Nie chcemy wykluczać, **chcemy stwarzać świat pełen możliwości**.

Nazywając zawody w wersji męskiej i żeńskiej, czasem trudno nam oswoić się z nowo brzmiącym słowem. Jednak opierając się na [stanowisku Rady Języka Polskiego PAN](https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1861:stanowisko-rjp-w-sprawie-zenskich-form-nazw-zawodow-i-tytulow) w Mapie Karier dodajemy feminatywy (i maskulinatywy, czyli męskie nazwy zawodów i funkcji) do każdego zawodu. Wierzymy, że dzięki opisaniu zawodu *szewca* i *szewczyni* albo *blacharza* i *blacharki*, brzmimy odważnie i przekazujemy tę odwagę dzieciom i młodzieży – do bycia, kim chcą.

A co, jeśli dana kobieta woli nazywać się psychologiem albo lekarzem? To również szanujemy! Chcemy, by każda osoba czuła się dobrze z tym, jak określa swoje stanowisko pracy.

Dzięki feminatywom w Mapie Karier nie tylko staramy się oswoić z nazwami zawodów, które są inkluzywne, ale również **otwieramy dyskusję na temat równości płci na rynku pracy, uwrażliwiamy na różnorodność i walczymy ze stereotypami!** Zmiany w języku są jego naturalną częścią i mają wielką wartość. Otwórzmy się na tworzącą się dzięki nim **różnorodność**. Może się okazać, będzie ona dla wielu młodych osób **źródłem inspiracji zawodowej**.

Co myślisz o feminatywach? Chętnie poznamy Twoją opinię! Napisz do nas: [kontakt@mapakarier.org](mailto:kontakt@mapakarier.org)

Inne artykuły, które mogą Ci się spodobać:

Wskazówki dla rodziców dzieci i nastolatków od przedszkola do matury. Zasoby karierowe dla Twojego dziecka.

Strefarodzica

Blog dla rodziców

Najnowsze artykuły

Temat miesiąca

Odkrywaj zawody

Eksploruj Ścieżki kariery

Spacer po Mieście zawodów

Strefa Młodzieży

Zasoby dla Twojego dziecka

Zaangażuj się