Taką mamy umowę! 

Autor: Klaudia Stano, Urszula Leszczyńska; Ostatnia aktualizacja: 21.08.2023

Podstawy prawa pracy to bardzo przydatny, ale jednocześnie zawiły temat, zarówno dla nauczycieli, jak i młodych ludzi, którzy dopiero wchodzą na rynek pracy. Wprowadź uczniów w tajniki rodzajów umów podpisywanych w pracy (umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa o dzieło). Czy w każdym przypadku przysługuje płatny urlop? Która umowa pozwala na szybkie zakończenie współpracy? Jak umowa może wpłynąć na wysokość zarobków? Znajomość tych i innych zagadnień pozwoli Twoim uczniom na bardziej świadome stawianie pierwszych kroków na rynku pracy.

Ten pomysł na lekcje w formacie PDF pobierzesz tutaj.

Zajęcia krok po kroku

Przyjęli mnie do pracy! I… co teraz?

Poproś uczniów, aby wyobrazili sobie, że aplikowali do swojej pracy marzeń. Właśnie dostali wiadomość, że przeszli pozytywnie rozmowę rekrutacyjną. Co teraz? Jakie będą następne kroki, żeby podjąć pracę?

Uczniowie, metodą burzy mózgów, wymieniają czynności lub elementy, które muszą się zadziać, aby rozpocząć pracę.  Zapisuj pomysły uczniów na tablicy, bez oceniania.

Jednym z elementów niezbędnych do podjęcia pracy jest podpisanie umowy. Zakreśl tę rzecz jako jedną z najważniejszych.

Zapytaj uczniów, czy znają rodzaje umów o pracę.Zapisz na tablicy: umowa o pracę, umowa zlecenie i umowa o dzieło.

Wskazówka dla nauczyciela: Aby rozpocząć stosunek pracy, należy podpisać z pracodawcą lub zleceniodawcą umowę. Może być to umowa o pracę, umowa zlecenie albo umowa o dzieło. Każda z nich ma swoje cechy charakterystyczne. W niektórych przypadkach możliwe jest podpisanie każdego z trzech rodzajów umów - w innych nie wszystkie możliwości są dostępne z uwagi na charakter stanowiska lub wykonywaną pracę. Warto porozmawiać również z uczniami o tym, że współcześnie - obok umów o pracę, zlecenia i o dzieło - coraz bardziej popularny staje się kontrakt b2b (ang. business to business), inaczej mówiąc samozatrudnienie - w tej sytuacji potencjalny pracownik zakłada własną, jednoosobową działalność gospodarczą. Jest to skomplikowane zagadnienie, którego możesz nie zdążyć omówić w tym scenariuszu, ale warto o nim wspomnieć, ponieważ uczniowie mogą spotkać się z taką opcją w ofertach o pracę.

Jakie umowy funkcjonują na rynku pracy?

Porównajcie rodzaje umów, które podpisuje się przy podejmowaniu pracy, dzięki interaktywnemu ćwiczeniu, które dla Ciebie przygotowaliśmy na platformie Genial.ly. Zadaniem uczniów jest przyporządkowanie cech i elementów umów do tabeli - które z nich pasują do umowy o pracę, umowy zlecenie, a które do umowy o dzieło?

To ćwiczenie możecie zrobić:

• indywidualnie lub w parach: uczniowie wykonują ćwiczenie na swoich smartfonach/komputerach. Uczniowie uzupełniają tabelę na podstawie tego, co wiedzą, lub jak się domyślają, a potem mają możliwość sprawdzić swoje odpowiedzi;
• całą klasą: uzupełnijcie ćwiczenie wspólnie - wyświetl je na rzutniku i zastanówcie się razem nad każdym aspektem umowy. Chętni uczniowie zgłaszają swoje pomysły. Zachęć różne osoby do zabierania głosu – możesz ograniczyć liczbę wypowiedzi danej osoby np. w taki sposób: po zabraniu głosu można zgłosić się po raz kolejny dopiero, gdy przynajmniej trzy inne osoby wypowiedzą się po mnie. Omówcie każdą planszę.

Po zakończeniu pracy rozdaj uczniom tabelę podsumowującą różnice między umowami (Załącznik 1), aby mogli z niej skorzystać przy kolejnych ćwiczeniach. Tabela powstała przy wsparciu specjalistów HR, którzy na co dzień zajmują się sporządzaniem umów. 

Zapytaj uczniów:

• Czy ćwiczenie było dla Was łatwe czy trudne?
• Ile wiedzieliście o umowach przed zrobieniem tego ćwiczenia, a ile wiecie teraz?

Wskazówka dla nauczyciela: Ważne jest uświadomienie uczniom, że jedynie umowa o pracę podlega zapisom Kodeksu pracy i daje pracownikowi automatycznie takie przywileje jak płatny urlop, płatne zwolnienie lekarskie czy okres wypowiedzenia. Jednak, jeżeli obydwie strony się na to zgodzą, również w umowie zlecenie mogą być zawarte zapisy np. o płatnym urlopie wypoczynkowym. To kwestia negocjacji. W umowie zlecenie zleceniobiorca może się również zdecydować na nieco mniejszą kwotę „na rękę” i opłacanie składki zdrowotnej, która umożliwia otrzymanie płatnego zwolnienia lekarskiego w razie choroby. Mimo to należy pamiętać, że umowa zlecenie nie powinna mieć znamion umowy o pracę, ponieważ podlega innym przepisom: Kodeksowi cywilnemu – zatem zawarcie umowy zlecenia w sytuacji, gdy charakter i czas pracy odpowiadają definicji stosunku pracy, stanowi naruszenie obowiązującego prawa.

Jaką umowę wybrać?

Praca z personami 

Każdy z uczniów otrzymuje kartę jednej z czterech person: Pawła, Karoliny, Tomasza lub Michaliny (Załącznik 2). Poproś uczniów o dokładne przeczytanie opisów person i wczucie się w nową tożsamość. Upewnij się, że wszyscy rozumieją opisy person.

Wykonajcie Ćwiczenie 1. Jaką umowę mogą podpisać persony, biorąc pod uwagę ich sytuację? Dlaczego? Jakie będą korzyści z podpisania poszczególnych rodzajów umów, a jakie będą się z tym wiązały ryzyka? Zaproś uczniów do uzupełnienia tabeli.

Przypomnij uczniom, że mogą korzystać z tabeli zawierającej porównanie między różnymi typami umów.

Omówcie na forum persony, sytuacje i przemyślenia uczniów.

Tutaj znajdziesz przykładowe rozwiązania. Nie pokazuj tego załącznika uczniom, ale skorzystaj z niego jako podpowiedzi do prowadzenia zajęć.

Wyobraź sobie, że…

Przejdźcie do Ćwiczenia 2 na kartach person. Nagle coś się wydarzyło w życiu każdej z osób. Poproś uczniów, aby przeczytali zwroty akcji i odpowiedzieli na trzy pytania.

Porozmawiajcie na forum o wnioskach. Czy widzicie podobieństwa lub różnice w możliwościach działania i konsekwencjach decyzji dla każdej z person?

Czas na quiz!

Jeśli starczy Wam czasu, przeprowadź quiz o rodzajach umów, żeby utrwalić wiadomości zdobyte podczas zajęć. Zachęć uczniów do korzystania z tabeli porównującej rodzaje umów podczas odpowiadania na pytania.

​Aby zagrać z uczniami, użyj funkcji „Rozpocznij quiz na żywo”. Możesz zdecydować, czy chcesz, żeby uczniowie odpowiadali na pytania w swoim tempie („Klasyczny”), czy chcesz kontrolować ich tempo wykonywania zadania („Tempo instruktora”). Udostępnij uczniom kod, który wyświetli się po rozpoczęciu quizu. Uczniowie na swoich komputerach albo smartfonach wchodzą na stronę joinmyquiz.com i wpisują kod dołączenia. Gdy wszyscy uczniowie dołączą, kliknij „Rozpocznij”.

Obejrzyj nasz mini-przewodnik o tym, jak przeprowadzić ten quiz w programie Quizizz :

Możecie też wykonać quiz na początku następnych zajęć jako przypomnienie zagadnień omówionych podczas tej lekcji.

Refleksja

Na koniec podsumujcie zajęcia:

• Jak rodzaj umowy wpływa na życie zawodowe i osobiste?
• Czy są umowy bardziej lub mniej korzystne od innych? Od czego to zależy?
• O czym warto pomyśleć, podpisując umowę?
• Czego się nauczyliście? Czy wiedza zdobyta podczas dzisiejszej lekcji przyda Wam się w przyszłości, a może już teraz? Jak?

Jeśli przeprowadziłaś/eś zajęcia na podstawie tego pomysłu na lekcję, będziemy wdzięczni za wypełnienia anonimowego formularza feedbacku. Dzięki Twojej opinii będziemy mogli ulepszać nasze obecne i kolejne scenariusze zajęć. Dziękujemy!

Jeśli chcesz się z nami skontaktować, napisz do nas na adres kontakt@mapakarier.org.

Inne pomysły na lekcje, które mogą Ci się spodobać:

- Trening kompetencji miękkich na co dzień. 63 pomysły na zajęcia

- Zawody wczoraj, dziś, jutro i pojutrze

- Kto może pracować zdalnie? (scenariusz zajęć online)