Praca w organizacji pozarządowej. Najczęstsze pytania i odpowiedzi

Autor: Klaudia Stano; Ostatnia aktualizacja: 31.01.2024

Czy wiesz, czym zajmują się organizacje non-profit w Polsce, jakich kompetencji wymagają pracodawcy w trzecim sektorze i ile się w nim zarabia? W artykule odpowiem na pytania, które najczęściej słyszę jako pracowniczka organizacji pozarządowej i, mam nadzieję, zachęcę Cię do rozważenia sektora NGO jako przyszłego miejsca pracy.

Ten artykuł powstał z potrzeby dzielenia się wiedzą o tym, że praca w trzecim sektorze jest dla wielu osób nie tylko sposobem zarabiania na życie, ale przede wszystkim miejscem, w którym mogą działać w zgodzie z wyznawanym systemem wartości.

Prowadząc spotkania z młodzieżą i dorosłymi, często zadaję uczestnikom pytanie: „Czy wiecie, kogo zatrudniają organizacje pozarządowe?”. Pierwsza (i zazwyczaj jedyna odpowiedź) brzmi: wolontariuszy. Nic bardziej mylnego. Oczywiście wolontariusze są kluczowym elementem działalności wielu organizacji non-profit, jednak nie są to pracownicy w dosłownym rozumieniu tego słowa. Są to osoby, które dobrowolnie poświęcają swój czas na wsparcie bliskich ich sercom inicjatyw społecznych, jednak nie są zatrudnione w organizacji.

Mało osób zdaje sobie sprawę z tego, że stała praca w fundacji lub stowarzyszeniu to dla wielu tysięcy Polaków podstawowe źródło utrzymania. Bez regularnych pracowników i pracowniczek funkcjonowanie fundacji i stowarzyszeń działających profesjonalnie nie byłoby możliwe (pomyśl np. o działaniach takich instytucji, jak: WOŚP, Polska Akcja Humanitarna, TOPR czy S.O.S. Wioski Dziecięce). Również nasza fundacja, Katalyst Education, tworząca Mapę Karier i Pistację, zatrudnia na stałe aż 20 osób, a artykuł, który właśnie czytasz, powstał w ramach płatnej, etatowej pracy.

Mam nadzieję, że lektura tego wpisu wzbogaci Twoją wiedzę o trzecim sektorze i zachęci Cię do rozważenia organizacji pozarządowej jako przyszłego miejsca pracy.

1. Czy organizacje pozarządowe w Polsce zajmują się jedynie pomocą charytatywną?

Zacznijmy od tego, czym w ogóle są organizacje non-profit. Organizacjami pozarządowymi nazywamy fundacje i stowarzyszenia, które są nastawione na osiąganie zysku społecznego, a nie ekonomicznego. Zysk społeczny może być wielorako rozumiany i dotyczyć bardzo różnych dziedzin, nie tylko pracy na rzecz najbardziej potrzebujących.

Czym zajmują się organizacje pozarządowe w Polsce

Dane GUS pokazują, że w Polsce zdecydowana większość spośród aktywnych 95 tys. organizacji działa w obszarach innych niż pomoc społeczna czy humanitarna¹. Najwięcej, bo prawie 30%, zajmuje się szeroko pojętym sportem i rekreacją. Na kolejnych miejscach znajdują się obszary takie, jak: ratownictwo (np. ochotnicze straże pożarne, społeczne służby ratownicze takie, jak GOPR czy WOPR), kultura i sztuka oraz edukacja. Widzimy zatem, że organizacje pozarządowe działają bardziej różnorodnie niż się na ogół sądzi. Trzeci sektor skupia specjalistów z wielu dziedzin, a praca w fundacji czy stowarzyszeniu nie oznacza automatycznie pracy na rzecz osób w trudnej sytuacji życiowej, chociaż oczywiście jest to bardzo ważny obszar działalności organizacji non-profit.

2. Czy można pracować zarobkowo w organizacji pozarządowej?

Postawione pytanie jest bardzo trafne, ponieważ działalność ponad jednej trzeciej organizacji pozarządowych w Polsce opiera się tylko i wyłącznie na pracy społecznej i wolontariacie². Należy jednak wziąć pod uwagę, że są to raczej mniejsze organizacje, działające na niewielką skalę. W większych, bardziej profesjonalnych podmiotach prowadzenie regularnych, skomplikowanych projektów i inicjatyw nie mogłoby się udać jedynie na zasadzie zaangażowania wolontariuszy (chociaż są oni bezcenni). Z tego powodu prawie 40% organizacji w Polsce zatrudnia stałych pracowników i ten odsetek z roku na rok się zwiększa, co sprawia, że ogólna liczba miejsc pracy w trzecim sektorze wzrasta.

Stała praca w organizacjach pozarządowych

Dodatkowo warto pamiętać, że jedna czwarta wszystkich organizacji co prawda nie zatrudnia stałego zespołu, jednak sporadycznie zleca część zadań pracownikom dorywczym bądź podmiotom zewnętrznym. Dlatego można powiedzieć, że organizacje pozarządowe są miejscem, w którym można dorobić, nawet jeśli nie zdecydujemy się na stałą pracę.

3. Czy organizacje pozarządowe oferują umowy o pracę?

Według danych GUS około 15% organizacji non-profit w Polsce zatrudnia pracowników etatowych (w 2020 r. było to ponad 180 tys. osób) co oznacza, że co setny pracownik etatowy w Polsce związany jest z trzecim sektorem¹. Ten odsetek może wydawać się niewielki, jednak gdyby potraktować wszystkie organizacje pozarządowe jako jeden podmiot, wyprzedziłby on pod względem zatrudnienia największych pracodawców w Polsce. Dla porównania: branża kolejowa zatrudnia ok. 100 tys. pracowników, Poczta Polska – 80 tys., a Jeronimo Martins (właściciel sklepów Biedronka) prawie 70 tys. osób⁶.

Niestety, oprócz umów o pracę, w organizacjach pozarządowych często zatrudnia się stałych pracowników w oparciu o umowy cywilnoprawne. Wynika to prawdopodobnie z braku wiedzy lub chęci uniknięcia dodatkowych kosztów, szczególnie gdy organizacja ma niestabilną sytuację finansową. Eksperci wskazują, że umowy cywilnoprawne bywają w trzecim sektorze nadużywane, co jest niekorzystne dla pracowników, ponieważ pozbawia ich wielu świadczeń socjalnych i nie gwarantuje bezpieczeństwa finansowego⁵.

4. Ile się zarabia w NGO?

Portal wynagrodzenia.pl podaje, że w 2019 r. mediana zarobków pracowników NGO wynosiła 4600 PLN brutto⁸. Z kolei Stowarzyszenie Klon/Jawor szacowało średnią kwotę wynagrodzeń w 2018 r. na ok. 3000 PLN brutto⁷.

Niezależnie od źródła danych, zarobki w organizacjach pozarządowych są z reguły niższe niż w sektorze komercyjnym, jednak mogą być zróżnicowane ze względu na staż pracy, zajmowane stanowisko czy lokalizację. Specjaliści i kadra zarządzająca mogą liczyć na wyższe wynagrodzenie niż szeregowi pracownicy. Więcej zarobią także osoby pracujące w średnich i dużych organizacjach, zatrudniających co najmniej 50 osób, lub zatrudnione w największych polskich miastach⁴.

Warto wiedzieć, że w NGO nie ma odgórnych wytycznych dotyczących wysokości wynagrodzenia czy możliwości przyznawania premii – jest to, tak samo jak w sektorze prywatnym, indywidualna decyzja każdej organizacji. Ponieważ jednak organizacje nie działają dla zysku, z reguły wynagrodzenia nie są wysokie, a awanse, podwyżki i premie są raczej rzadkością. To duży problem w trzecim sektorze, ponieważ praca w NGO coraz częściej wymaga specjalistycznych kompetencji.

5. Skąd organizacje pozarządowe mają pieniądze na wynagrodzenia i bieżącą działalność?

Każde NGO przyjmuje własny model finansowania, na który może się składać zarówno jedno, jak i ponad dziesięć źródeł przychodów. Aktualnie najczęściej wykorzystywanymi źródłami są: składki członkowskie, dotacje samorządowe i darowizny od osób prywatnych. Dodatkowo z biegiem lat coraz więcej organizacji zaczyna świadczyć odpłatne usługi, np. prowadzić szkolenia. Przychody z dodatkowej działalności przeznaczane są na działalność statutową.

Jak widzisz, organizacje pozarządowe mają całkiem sporo możliwości finansowania swojej działalności. Z wybranych źródeł przychodów finansują wynagrodzenia stałych i dorywczych pracowników, a także wszelkie inne wydatki.

6. Jakich pracowników i jakich kompetencji szukają NGO?

Przede wszystkim warto podkreślić, że pracownik NGO to nie zawód. Zauważmy, że pracownik korporacji nie powie, że jego zawodem jest praca w korporacji. Zamiast tego najprawdopodobniej wymieni konkretną nazwę stanowiska, taką jak: analityk finansowy, przedstawiciel handlowy czy rekruter. To samo dotyczy organizacji pozarządowych, które szukają ludzi o określonych umiejętnościach. Niektóre kompetencje są wspólne dla wszystkich branż (np. marketing), inne są specyficzne dla trzeciego sektora (np. umiejętność pisania wniosków o dotacje czy pozyskiwania funduszy -– fundraising).

Analiza najpopularniejszego w trzecim sektorze serwisu z ogłoszeniami o pracę (ogloszenia.ngo.pl) wskazuje, że organizacje pozarządowe najczęściej szukają specjalistów z poniższych dziedzin:

koordynowanie projektów
pozyskiwanie funduszy/fundraising
pisanie wniosków grantowych
marketing, komunikacja, PR
praca biurowa i administracyjna
prowadzenie szkoleń, warsztatów, projektów edukacyjnych
psychologia, terapia, pedagogika
księgowość
prawo

W organizacjach pozarządowych, oprócz posiadania kompetencji twardych, bardzo istotne jest dopasowanie kandydata do kultury organizacji. Szczególnie przy rekrutacji osób wchodzących na rynek pracy lub z małym doświadczeniem najważniejsze są: wartości zbieżne z celami organizacji, chęć nauki i gotowość do wykonywania różnorodnych zadań.

7. Jakie są zalety pracy w organizacji pozarządowej?

To oczywiście nie jedyne korzyści. W czasie rozmów z pracownikami organizacji non-profit usłyszałam również takie stwierdzenia:

- nie trzeba się już angażować w projekty społeczne po godzinach

- mogę pracować w niepełnym wymiarze czasu

- mogę współpracować z innymi organizacjami społecznymi

Z dostępnych badań dodałabym jeszcze informację o tym, że organizacje pozarządowe częściej niż inne podmioty gospodarki zatrudniają osoby z niepełnosprawnościami³.

Co ciekawe, jak przekonamy się w kolejnym punkcie, niektóre zalety pracy w organizacjach pozarządowych są równocześnie wadami. Przykładowo, płaska struktura organizacyjna oznacza często swobodniejszą atmosferę, mniejszą hierarchię i brak tzw. wyścigu szczurów w miejscu pracy, ale jednocześnie utrudnia ona awans i otrzymanie podwyżki.

8. Jakie są minusy pracy w organizacji pozarządowej?

Wskazałam już powody, dla których warto rozważyć zatrudnienie w organizacji non-profit. Czas przyjrzeć się minusom. W marcu 2020 roku Stowarzyszenie Klon/Jawor opublikowało niezwykle ciekawy raport „ZaTRUDnienie. Problemy personelu NGO 2020” ⁵, który przedstawia największe bolączki pracowników organizacji pozarządowych.

O ile kwestie niskich wynagrodzeń, ograniczonych możliwości awansu i braku stabilności zatrudnienia omówiliśmy już wcześniej, o tyle może Cię zdziwić wysoka pozycja innych wymienionych problemów.

Nadmiar obowiązków to częsta bolączka osób zatrudnionych w NGO. Organizacje angażują się często w bardzo ambitne i skomplikowane projekty przy ograniczonych zasobach ludzkich. Skutkuje to przeciążeniem pracowników i nadgodzinami, nie zawsze wynagradzanymi. Na nadmiar obowiązków skarży się prawie połowa organizacji.

Innym problemem jest wypalenie. W branży NGO funkcjonuje nawet pojęcie wypalenie aktywistyczne, które opisuje skrajne zmęczenie i/lub frustrację osób przez długi czas działających na pełnych obrotach i całkowicie zaangażowanych w swoją pracę, którzy w pewnym momencie zaczynają odczuwać negatywne skutki długotrwałego napięcia (zarówno zdrowotne, jak i związane ze spadkiem efektywności i motywacji).

Działacze organizacji pozarządowych skarżą się również na to, że ich praca nie jest wystarczająco doceniana przez otoczenie, a nawet niesłusznie traktowana pobłażliwie jako zajęcie „mniej poważne” od „prawdziwej” pracy w firmie czy instytucji państwowej. Osobiście boli mnie ten zarzut i również często go słyszę. Mam nadzieję, że ten wpis oraz codzienna praca moja i moich współpracowników, m.in. przy projektach Mapa Karier i Pi-stacja, utwierdzą Cię w przekonaniu, że to jedynie stereotyp.

Jeżeli masz pytania, skontaktuj się z nami: kontakt@mapakarier.org.

Bibliografia:

Działalność stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych, fundacji w 2020 r. - wyniki wstępne, Główny Urząd Statystyczny
Kondycja organizacji pozarządowych. Raport z badań 2021, Stowarzyszenie Klon/Jawor
Sektor non-profit w 2016 r., Główny Urząd Statystyczny
Wynagrodzenia w organizacjach pozarządowych w 2015 roku, Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń 2015
ZaTRUDnienie. Problemy personelu NGO 2020, Stowarzyszenie Klon/Jawor
https://rankingi.rp.pl/lista500/2021/wzrost_zatrudnienia
Kondycja organizacji pozarządowych. Raport z badań 2018, Stowarzyszenie Klon/Jawor
https://wynagrodzenia.pl/artykul/czy-w-organizacjach-pozarzadowych-mozna-dobrze-zarobic

Inne artykuły, które mogą Ci się spodobać: