Na początku była szkoła, czyli o poznawaniu rynku pracy od najmłodszych lat

Jeśli porównamy życie do podróży, rynek pracy to kolejny etap, w którym próbuje się odnaleźć absolwent systemu edukacji. Czy w walizce wyniesionej ze szkoły i domu rodzinnego znajdzie umiejętności, wiedzę i postawy, które pomogą mu miękko wylądować w nowym środowisku? A może odczuje niedobór podstawowych kompetencji, które opóźnią lub nawet uniemożliwią mu satysfakcjonującą wędrówkę po rynku pracy?

Nawet jeśli doświadczeń z dzieciństwa i lat szkolnych nie opisujemy w naszym CV, stanowią one niewidzialny fundament życiorysu i wyborów zawodowych. **Na profil kompetencyjny kandydata do pracy wpływa nie tylko to, co działo się po ukończeniu szkoły, ale również w dużej mierze środowisko, w którym się wychował, i system edukacji, który kształtował jego nawyki i przekonania przez kilkanaście lat.**

Warto wiedzieć, że postawy decydujące o wyborze przyszłej pracy kształtują się bardzo wcześnie. Już w przedszkolu dzieci zaczynają się orientować, że w przyszłości będą pracować, tak jak ich rodzice. Od tego czasu wykształcają w sobie stereotypowe przekonania dotyczące rynku pracy i swojej w nim roli. I mimo że z wiekiem poznają coraz więcej możliwych ścieżek kariery, jednocześnie bardzo wiele z nich odrzucają – nie tylko te sprzeczne z zainteresowaniami czy mocnymi stronami, ale również te, które w ich odczuciu nie pasują do ich płci czy statusu społecznego^^1^^. Nie bez winy pozostają stereotypy utrwalane przez najbliższe otoczenie, a wchłaniane jak gąbka przez młodego człowieka, np. opinie, że inżynieria nie jest dla kobiet lub że szkoła branżowa to wybór słabszych uczniów. **Opcje zawodowe odrzucone w dzieciństwie rzadko są ponownie brane pod uwagę w dalszym życiu.**

Innym aspektem – z jednej strony oczywistym, z drugiej zaś odkrywczym – jest to, że **dzieci i młodzież, myśląc o swojej przyszłej karierze, zwykle ograniczają się do wskazywania zawodów, z którymi stykają się na co dzień osobiście lub w mediach**. Największe dotychczasowe badanie aspiracji zawodowych dzieci w wieku wczesnoszkolnym, „Drawing The Future” z 2018 r., pokazało, jak niedopasowane są marzenia młodych ludzi do potrzeb rynku pracy^^2^^. W Wielkiej Brytanii aż jedno na pięcioro dzieci przewiduje dla siebie karierę sportowca. Ponieważ do 11 r. ż. w wyobrażeniach dzieci o pracy dominuje fantazja i nieskrępowana wyobraźnia, nie są to zaskakujące wyniki. Gdy jednak spojrzymy na wnioski z badania OECD z 2020 r., w którym analizowano plany karierowe 15-latków z 41 krajów, okazuje się, że oczekiwania starszej młodzieży są równie nierealistyczne. Ponad połowa 15-latków na świecie (również w Polsce) deklaruje, że będzie pracować w jednym z dziesięciu najbardziej popularnych zawodów^^3^^, nie biorąc pod uwagę setek innych opcji. Taki scenariusz nie ma szans realizacji, o czym możemy się przekonać chociażby analizując statystyki Głównego Urzędu Statystycznego dotyczące zatrudnienia według branż^^4^^.

Może być jednak inaczej. Warto już od wczesnych lat pokazywać młodym ludziom, że rynek pracy jest pełen ciekawych możliwości, których jeszcze nie rozważali, w myśl zasady, że **nie można aspirować do przyszłości, o której istnieniu się nie wie**. 

Karierowa edukacja młodzieży leży również w interesie pracodawców. Bez niej na biurku rekruterów nie wyląduje wiele potencjalnie wartościowych aplikacji, ponieważ osoby, które w młodości nie będą miały okazji poznać danej branży, z dużym prawdopodobieństwem nigdy do niej nie trafią (lub dowiedzą się o niej z dużym opóźnieniem). 

Rolą przemyślanego doradztwa edukacyjno-zawodowego – prowadzonego w domu rodzinnym i instytucjach edukacyjnych od najmłodszych lat, a jako obowiązkowe zajęcia od ostatnich klas szkoły podstawowej^^5^^ – jest **przybliżanie dzieciom rynku pracy i przygotowywanie ich do wcześniej wspomnianego miękkiego lądowania w przyszłości.** Absolutnie nie chodzi o to, aby już w przedszkolu czy pierwszych klasach podstawówki dzieci decydowały o wyborze przyszłego zawodu, ale aby już na wczesnym etapie życia rozwijały w sobie proaktywną postawę wobec pracy. 

Według obowiązującego od 2019 r. rozporządzenia w sprawie doradztwa zawodowego^^5^^, młodzi ludzie od jak najwcześniejszych lat powinni:

Poszerzanie horyzontów w szkole może się odbywać na wiele sposobów, np. poprzez zapraszanie do klasy przedstawicieli różnych profesji, którzy swoimi zawodowymi historiami zaprzeczają stereotypom, czy organizowanie wycieczek przybliżających uczniom odmienne środowiska pracy (biuro, magazyn, hala produkcyjna, teren). 

Ponieważ nie jest możliwe fizyczne spotkanie z przedstawicielami wszystkich potencjalnych branż, warto korzystać z zasobów internetowych. Obecnie, jak nigdy wcześniej, mamy okazję wirtualnie zajrzeć za kulisy wielu zawodów, zamiast polegać jedynie na wskazówkach najbliższych nam osób.

Aby pomóc dzieciom i młodzieży – a także nauczycielom – w odkrywaniu świata zawodów, stworzyliśmy Mapę Karier ([https://mapakarier.org](https://mapakarier.org/)). **Dzięki tej bezpłatnej stronie internetowej młodzi ludzie mają szansę poznać kilkaset potencjalnych ścieżek kariery oraz dowiedzieć się, jaka droga edukacyjna do nich prowadzi.** Każdy zawód opisany jest zarówno w wersji męskiej, jak i żeńskiej. To świadoma decyzja, aby nie powielać szkodliwych stereotypów. Świat szybko się zmienia i nietrudno dziś znaleźć zarówno mężczyzn wykonujących zabiegi kosmetyczne, jak i kobiety kierujące budowami.

W odnalezieniu ścieżek kariery najbardziej zgodnych z oczekiwaniami pomaga [Filtr preferencji](https://mapakarier.org/filtr-preferencji/). Funkcjonalność ta, w łatwy i intuicyjny sposób, umożliwia młodym ludziom odrzucenie zawodów, które nie są dopasowane do ich zainteresowań, aby z pozostałych uczynić pole planowania przyszłej ścieżki zawodowej. Z kolei wywiady z cyklu [#ZawodowyStream](https://mapakarier.org/zawodowystream) umożliwiają młodzieży poznanie przedstawicieli ciekawych branż, którzy chętnie opowiadają o kulisach swojej pracy.  

Aby jeszcze mocniej powiązać Mapę Karier z rynkiem pracy, w opisach zawodów wprowadziliśmy sekcję „[Potencjalni pracodawcy”](https://mapakarier.org/sciezki-kariery/904/k/redaktorka-wydawnicza/m/redaktor-wydawniczy/potencjalni-pracodawcy/). Tak, jak w zakładce „Przedmioty szkolne” tłumaczymy, do czego w danym zawodzie przydaje się znajomość matematyki czy historii, tak w zakładce poświęconej pracodawcom **pokazujemy, jakie firmy i instytucje zatrudniają specjalistów o opisanych przez nas kompetencjach.** Wszystko po to, by młodzi ludzie mogli budować swoją ścieżkę edukacyjno-zawodową w oparciu o jak najpełniejsze informacje. Przeważnie uczniowie  z łatwością rozpoznają logotypy różnych firm, ale nie potrafią dostrzec za nimi ludzkiej pracy oraz konkretnych umiejętności. 

Wiemy, że dzisiejsza młodzież będzie zaangażowana w rynek pracy różniący się od aktualnego. W kolejnych dekadach pojawią się m. in. nowe, pożądane przez pracodawców kompetencje i niestandardowe formy zatrudnienia. Dlatego w Mapie Karier opisujemy również tzw. **zawody przyszłości, czyli ścieżki kariery, które jeszcze nie istnieją lub pojawiły się niedawno, odpowiadając na rodzące się zapotrzebowanie związane z trendami społecznymi, technologicznymi czy środowiskowymi.** Chcemy, aby eksploracja zawodów przyszłości była punktem wyjścia do refleksji nad zmieniającym się światem. Opisane przez nas zawody przyszłości to m. in.: [biolog starzenia](https://mapakarier.org/paths/occupation/1703/biolog-starzenia/male), [cyfrowy krawiec](https://mapakarier.org/paths/occupation/1673/cyfrowy-krawiec/male), [konserwator dronów](https://mapakarier.org/sciezki-kariery/1364/k/konserwatorka-dronow/m/konserwator-dronow/) czy [terapeuta końca życia](https://mapakarier.org/paths/occupation/1267/terapeutka-konca-zycia/fem).

Mapa Karier jest stroną internetową polecaną i wykorzystywaną na co dzień w tysiącach szkół w całym kraju. Jesteśmy organizacją non-profit, a naszą misją jest wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i wsparcie w realizacji ich potencjału. Aby to osiągnąć, współpracujemy z osobami i instytucjami, które pragną przyczyniać się do poszerzania wiedzy dzieci i młodzieży o współczesnym rynku pracy i najróżniejszych branżach.

Ponad jedna trzecia dorosłych Polaków twierdzi, że gdyby mogła jeszcze raz pokierować swoją ścieżką kariery, dokonałaby innych wyborów^^6^^. Są to osoby, które nie wykorzystują w pełni swojego potencjału, generując trudne do oszacowania straty zarówno na poziomie osobistym, jak i dla całej gospodarki. I choć nie wszystkich niepowodzeń karierowych da się uniknąć dzięki edukacji (bo niektórych życiowych porażek czy lekcji trzeba po prostu doświadczyć na sobie), to nie ulega wątpliwości, że wybory dokonywane bardziej świadomie i w oparciu o większą wiedzę, są znacznie korzystniejsze.

Gorąco zachęcamy Ciebie jako rodzica, ale również jako przedstawiciela rynku pracy, do angażowania się w doradztwo edukacyjno-zawodowe – zarówno prywatnie, w domu, jak i we współpracy ze szkołą Twojego dziecka. Zapraszamy Cię również do współtworzenia Mapy Karier. Jeśli masz pomysł na nową funkcjonalność na stronie, dodanie [nowej ścieżki kariery](https://mapakarier.org/paths) do naszej bazy lub Twoja instytucja chciałaby z nami [współpracować](https://mapakarier.org/cooperation) - napisz do nas na adres [kontakt@mapakarier.org](mailto:kontakt@mapakarier.org).

Działajmy razem, aby zmieniać edukację na lepsze i pomagać młodym ludziom w jak najlepszym odnalezieniu się na rynku pracy przyszłości.

Artykuł pojawił się również na [blogu firmy Staffly](https://staffly.pl/blog-o-technologii-i-psychologi-w-hr/).

Inne artykuły, które mogą Ci się spodobać: 

Rola zawodów przyszłości w wyborze ścieżki kariery młodych ludzi

Wyobraź sobie rzeczywistość, w której do pracy lub na spotkanie z przyjaciółmi docierasz latającym pojazdem… Brzmi jak science fiction? Przypomnij sobie, gdy jako dziecko oglądałeś/aś bajkę Jetsonowie, w której to postacie zamiast tradycyjnych wówczas rozmów telefonicznych, komunikowały się poprzez ekran telewizora… brzmi znajomo? Przyszłość jest bliżej niż nam się wydaje, a kluczowe znaczenie odgrywają w niej również zawody przyszłości. Czy tego chcemy czy nie – mają one wpływ na kształtowanie się pokolenia przyszłych pracowników.

Żeby choć po części przybliżyć się do potwierdzenia powyższej tezy odpowiedzi na nurtującą nas kwestie, warto najpierw doprecyzować, czym konkretnie są zawody przyszłości. Odpowiedź nie jest skomplikowana, co potwierdzają także liczne źródła – zawody przyszłości to takie, na które w ciągu najbliższych kilku lat będzie największe zapotrzebowanie na rynku pracy. Co istotne – takie profesje często powiązane są z technologią, energią odnawialną oraz zdrowiem. Warto dodać, że branże przyszłości przeważnie wymagają też posiadania nowoczesnych umiejętności, a w szczególności kompetencji miękkich, o czym przeczytacie w dalszej części artykułu. 

Obecnie zauważalny jest trend dotyczący tworzenia swego rodzaju rankingów i zestawień uwzględniających przykłady konkretnych zawodów przyszłości. Choć w tym artykule postaram się uniknąć subiektywnego prognozowania, zwłaszcza biorąc pod uwagę dynamikę zmian zachodzącą w tej sferze, to jednak nie sposób nie wymienić choć kilku profesji, uznawanych powszechnie za „przyszłościowe”. Wśród najczęściej wymienianych przez liczne źródła zawodów przyszłości znajdziemy m.in.:

W [Mapie Karier](https://mapakarier.org/) na kwestię zawodów przyszłości patrzymy z nieco odmiennej perspektywy, kategoryzując je jako **profesje, które dopiero powstaną lub pojawiły się na rynku pracy stosunkowo niedawno**. W naszych zasobach znajdziesz opisy ponad 50 [zawodów przyszłości](https://mapakarier.org/sciezki-kariery/?page=1&filter=futurejob&sort=id&order=descending). Sprawdź, co szykuje dla nas nadchodzący rynek pracy!

Warto mieć świadomość, jakie branże już dziś kształtują przyszłość rynku pracy. Jeden z najważniejszych obszarów dotyczy profesji związanych z zieloną transformacją, czyli przejściem na gospodarkę przyjazną środowisku. Obejmuje to m.in. odnawialne źródła energii, gospodarkę obiegu zamkniętego, ekologiczną produkcję, elektromobilność czy nowoczesne technologie wspierające efektywność energetyczną. Coraz więcej firm i instytucji inwestuje w rozwiązania, które pomagają ograniczyć emisję CO₂ i chronić zasoby naturalne.

Offshore – morska branża przyszłości!

Ogromny potencjał rozwoju ma obecnie również **branża offshore, a więc przemysł związany z działalnością morską poza lądem – w tym szczególnie** **morska energetyka wiatrowa**. Dzięki dostępowi do Morza Bałtyckiego, Polska staje się jednym z liderów w tym obszarze. Budowa i obsługa farm wiatrowych na morzu to nie tylko inwestycje w czystą energię, ale także tysiące nowych, dobrze płatnych miejsc pracy w takich dziedzinach jak inżynieria, logistyka, automatyka, informatyka czy serwis nowoczesnych technologii.

Szczególnie specyfika regionu Województwa Zachodniopomorskiego sprzyja rozwojowi nowoczesnych technologii związanych z branżą offshore oraz wzrostowi zapotrzebowania na specjalistów związanych z tą branżą, takich jak:


Dlatego warto już dziś zachęcać młodzież do rozwijania zainteresowań w kierunku nauk ścisłych, technicznych i przyrodniczych. Kompetencje w zakresie matematyki, fizyki, informatyki, a także umiejętność pracy zespołowej, znajomość języków obcych i otwartość na nowe technologie będą w przyszłości kluczem do sukcesu zawodowego.

Kompetencje przyszłości – dlaczego są ważne?

Obecnie sporo mówi się na temat kompetencji, które w bliższej lub dalszej przyszłości będą pożądane i oczekiwane przez pracodawców. Do najczęściej wymienianych kompetencji przyszłości można zaliczyć **kreatywność, umiejętność korzystania z technologii cyfrowych, zdolność zarządzania danymi, a także szeroko pojęte kompetencje miękkie.** Może zastanawiasz się, dlaczego w dobie dynamicznie postępującej cyfryzacji to akurat umiejętności miękkie mogą okazać się dominujące w stosunku do kompetencji twardych? Być może dlatego, że to właśnie one dają nam przewagę nad sztuczną inteligencją. Choć modele AI mają szeroką wiedzę z zakresu psychologii człowieka, bo dużo przeczytały o tym w internecie, to nigdy nie były i nie będą człowiekiem. Nie potrafią spojrzeć współczująco na drugą osobę lub też zrezygnować z polemiki, gdy dostrzegą, że rozmówca ma już dość. Empatia, zdolność aktywnego słuchania, czy też umiejętność zarządzania zespołem, nadal są – i będą – atutem istoty ludzkiej. 

Co istotne – **wysoko rozwinięte kompetencje miękkie ułatwiają również zdolność adaptacji do zmiany, która w obecnych realiach jest nieunikniona** zarówno w kontekście społecznym, ekonomicznym, jak i zawodowym.

Według raportu [Future „Rynek pracy i zawody przyszłości” 2025](https://raportfuture.pl/raporty/RAPORT-Future-2025_by-syrowka.com.pdf?__ca__chat=bcm6xyjp7gjl), do najbardziej pożądanych kompetencji w 2027 roku będą należeć: **myślenie kreatywne, znajomość technologii, ciekawość i lifelong learning, myślenie analityczne, odporność, elastyczność, zwinność, myślenie systemowe, AI i big data, motywacja i samoświadomość, zarządzanie talentami, zorientowanie na usługi i obsługę klienta.** Jasno wynika z tego, że większość pożądanych kompetencji stanowią właśnie umiejętności społeczne.  

„Podstawową kwestią jest nieustanny rozwój kompetencji niezbędnych do kooperacji z nowoczesnymi technologiami oraz otwartość na nieustanne poszerzanie wachlarza kompetencji i umiejętności. Wbrew pozorom, wraz z rozwojem sztucznej inteligencji nie zabraknie nowych umiejętności, które my – jako pracownicy – powinniśmy przyswoić. Rozwój AI to także ewolucja, jeśli nie rewolucja, kompetencji pracowników” ([Raport Future „Rynek pracy i zawody przyszłości” 2025, by syrowka.com](https://raportfuture.pl/raporty/RAPORT-Future-2025_by-syrowka.com.pdf?__ca__chat=bcm6xyjp7gjl), s. 10).

Jakie to ma znaczenie przy wyborze przyszłości?

Wybierając swoją drogę edukacyjno-zawodową młodzi ludzie powinni przede wszystkim uwzględniać własne zasoby, ale również brać pod uwagę oczekiwania przyszłych potencjalnych pracodawców. Nie oczekujmy, że każdy człowiek będzie posiadać nad wyraz rozwiniętą empatię, czy zdolność radzenia sobie w sytuacji stresu. Warto jednak w miarę możliwości pielęgnować te cechy, z poczuciem, że przydadzą się one nie tylko na ewoluującym rynku pracy, ale z pewnością ułatwią także funkcjonowanie w realiach życia codziennego.

**Świadomość własnych zasobów to również refleksja na temat indywidualnych barier i słabych stron.** I choć zgodnie z ideą growth mindset, każdą umiejętność jesteśmy w stanie rozwinąć do satysfakcjonującego dla nas poziomu, pod warunkiem, że ją pielęgnujemy, to jednak należy pamiętać, że nie zawsze „gra jest warta świeczki” (po więcej informacji na temat idei growth mindset zapraszam do artykułu [Czym jest nastawienie na rozwój i jak je pielęgnować u młodych ludzi?](https://mapakarier.org/blog/61/czym-jest-nastawienie-na-rozwoj-i-jak-je-pielegnowac-u-mlodych-ludzi/)). Jeśli np. z natury jesteśmy osobami nieśmiałymi i introwertycznymi, nie czujemy się komfortowo występując przed większą grupą odbiorców, a wręcz zwyczajnie tego nie lubimy, to oferta pracy, wskazująca jako jeden z obowiązków właśnie wystąpienia publiczne, niekoniecznie musi być przeznaczona dla nas. Warto stawiać sobie ambitne cele, jednocześnie szanując własną osobowość i strukturę emocjonalną.

Stojąc u progu podejmowania decyzji dotyczących przyszłości, młody człowiek bierze (w każdym razie powinien) pod uwagę różne aspekty. Według raportu [Młodzi na rynku pracy](https://siecprzedsiebiorczychkobiet.pl/wp-content/uploads/2021/05/Raport-Mlodzi-Na-Rynku-Pracy.pdf) z 2021 roku, jako impulsy motywujące do rozwoju zawodowego, młodzi ludzie na pierwszym miejscu wskazali czynniki materialne (85%), na drugim wiedzę i doświadczenie (70%), na trzecim z kolei atmosferę w pracy (60%). Pozycja zawodowa znalazła się dopiero na miejscu czwartym (35%), zaś benefity takie jak karta multisport czy dodatkowa opieka medyczna pojawiły się na pozycji piątej (27%). (Raport [„Młodzi na rynku pracy”, Biznes w Kobiecych Rękach, 2021](https://siecprzedsiebiorczychkobiet.pl/wp-content/uploads/2021/05/Raport-Mlodzi-Na-Rynku-Pracy.pdf), s.10). Warto jednak nadmienić, że badanie zostało przeprowadzone w grupie osób w wieku 19-26 lat w okresie pandemii. Mamy świadomość jak specyficzny i trudny był to czas, i jak wiele znaczących zmian wniósł do naszego życia.

Jednakże kwestie znaczenia wagi zarobków wśród młodych osób potwierdza również wynik raportu [„A po studiach idziemy do pracy 2025”](https://www.karierawfinansach.pl/artykul/raporty/studenci-maja-jasno-okreslone-priorytety-i-oczekiwania-wobec-pracodawcow) przeprowadzonego przez Grupę MBE na próbie 1065 studentów wszystkich kierunków z całej Polski. Wysokość wynagrodzenia zajęła pierwsze miejsce zarówno wśród ankietowanych kobiet (59%), jak i mężczyzn (52%). Na drugiej pozycji znalazła się lokalizacja firmy (53% kobiety, 47% mężczyźni), na trzeciej z kolei możliwość pogodzenia pracy ze studiami (52% kobiety, 34% mężczyźni). Czynniki takie, jak perspektywa zdobycia doświadczenia zawodowego, jasna ścieżka rozwoju czy możliwość pracy zdalnej uplasowały się na dalszych miejscach w rankingu (Raport [„A po studiach idziemy do pracy 2025”](https://www.karierawfinansach.pl/artykul/raporty/studenci-maja-jasno-okreslone-priorytety-i-oczekiwania-wobec-pracodawcow), s. 18).

W przypadku osób poniżej 19-tego roku życia możemy sugerować się wynikami z [raportu The State of Global Teenage Career Preparation](https://www.oecd.org/en/publications/the-state-of-global-teenage-career-preparation_d5f8e3f2-en.html) z 2025 roku, według którego plany edukacyjne uczniów są bardziej determinowane przez ich pochodzenie społeczno-ekonomiczne, niż przez wyniki w nauce. Jedynie jedno na pięcioro dzieci planuje w przyszłości wykonywać zawód wymagający wyższego wykształcenia. Pomimo istotnych zmian na rynku pracy, aspiracje młodych ludzi nie zmieniły się znacząco od roku 2000, kiedy to został opublikowany raport Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) [„Praca marzeń? Aspiracje zawodowe nastolatków i przyszłość rynku pracy”](https://www.oecd.org/en/about/projects/career-readiness.html?appId=aemshell), który analizuje i porównuje oczekiwania 15-latków z całego świata wobec przyszłej kariery zawodowej (szczegóły tego raportu opisujemy w artykule Mapy Karier [Plany zawodowe młodzieży - gdzie będą pracować dzisiejsi 15-latkowie?](https://mapakarier.org/blog/28/plany-zawodowe-mlodziezy-gdzie-beda-pracowac-dzisiejsi-15latkowie/)). 

Co ciekawe wśród najpopularniejszych zawodów, które młodzi ludzie planują w przyszłości wykonywać, pojawiają się w większości profesje nie mające bezpośredniego związku z typowymi branżami przyszłości. Zwłaszcza wśród dziewczynek największym zainteresowaniem cieszą się zawody takie jak lekarka, nauczycielka czy prawniczka. Chłopcy z kolei widzą siebie głównie w profesjach związanych z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, ale również spora część planuje karierę sportowca czy inżyniera ([Raport The State of Global Teenage Career Preparation, 2025](https://www.oecd.org/en/publications/the-state-of-global-teenage-career-preparation_d5f8e3f2-en.html), s. 22).

Biorąc pod uwagę wyniki wszystkich wspomnianych powyżej badań, klarują nam się spore rozbieżności dotyczące motywacji poszczególnych grup wiekowych. Znacząca część osób powyżej 19-tego roku życia, w swoich wyborach karierowych sugeruje się wynagrodzeniem. Można zatem pokusić się tutaj o hipotezę, że skoro zarobki stanowią dla nich motywujący czynnik, to zawody przyszłości pośrednio również mają znaczenie przy wyborze drogi zawodowej. Przeważnie bowiem wynagrodzenie w tych branżach jest wysokie lub przynajmniej satysfakcjonujące dla osób zatrudnionych bądź  potencjalnych przyszłych pracowników. 

Według platformy [Ifirma.pl](http://ifirma.pl/) w pierwszej 10-tce najlepiej opłacanych zawodów w Polsce w 2025 roku znalazły się między innymi: specjalista ds. sztucznej inteligencji, lekarz specjalista, menedżer ds. zrównoważonego rozwoju, czy też inżynier robotyki (źródło: [Najlepiej Płatne Zawody-10 profesji z najwyższymi zarobkami w Polsce w 2025](https://www.ifirma.pl/blog/najlepiej-platne-zawody-10-profesji-z-najwyzszymi-zarobkami-w-polsce-w-2025/#Najlepiej-platne-zawody-2025)).

Z kolei młodsza grupa respondentów wyraźnie inaczej podchodzi do planowania swojej przyszłości zawodowej, co wynika zapewne z różnorodnych czynników (choć już sam wiek jest tu z pewnością nie bez znaczenia). Mimo, iż świat technologii niemalże zawładnął naszą codziennością, to jednak wśród aspiracji zawodowych nastolatków wciąż dominują bardziej „tradycyjne” profesje.

Wybór kariery – jak do tego podejść?

Istnieją pewne czynniki, którymi młodzi ludzie powinni kierować się przy wyborze przyszłej ścieżki kształcenia – o ile nie chcą, aby okazała się ona błędna lub nieprzemyślana. Żeby świadomie wejść w kolejny etap edukacji oraz rozwój zawodowy, **warto uwzględnić swoje zasoby – zainteresowania, predyspozycje, umiejętności czy też wyznawane wartości. W tym procesie istotne jest również poznanie świata zawodów i systemu edukacji, a także kierunków dalszego kształcenia i rozwoju.**

Jeśli zastanawiasz się nad tym, co my – jako rodzice – możemy zrobić, aby wesprzeć nasze pociechy na drodze dokonywania rozsądnych, przemyślanych wyborów karierowych, to zachęcam do obejrzenia nagrania, które znajdziesz w artykule [Jak wspierać nastolatka w wyborach karierowych.](https://mapakarier.org/blog/162/10-wskazowek-jak-wspierac-nastolatka-w-wyborach-karierowych-wideo/)

Wbrew temu, co może nam się wydawać, wsparcie rodzicielskie bywa niezastąpionym drogowskazem dla młodego człowieka. **Podejmując wyzwanie, jakim niewątpliwie jest rozmowa z dzieckiem na temat jego przyszłości, warto wykazać się otwartością i wyrozumiałością.** Młody człowiek ma prawo do własnych wyborów i decyzji, nawet jeśli wydają się nam one irracjonalne. Choć rodzice stanowią dla dziecka niepodważalny autorytet, to należy pamiętać, że nadmierna krytyka i ocena aspiracji pociechy, może przynieść efekt odwrotny do zamierzonego. Zamiast okazywać jawną dezaprobatę wobec wyborów karierowych potomka, postaraj się poszerzyć swoją wiedzę na temat zawodu, który go ciekawi. Świat rynku pracy znacząco zmienił się od czasów, gdy my – rodzice – staliśmy u progu podejmowania własnych decyzji edukacyjno-zawodowych. **Postaraj się poszerzyć swoją perspektywę i bądź na bieżąco z możliwościami, jakie oferują obecne realia branżowe.** 

Co jeszcze warto uwzględnić, planując przyszłość zawodową?

Wiemy już, co mówią raporty i jakie wartości związane z podjęciem przyszłej kariery zawodowej są ważne dla obecnego młodego pokolenia. Niezależnie od wyników badań i ankiet, uważamy, że w kontekście decydowania o przyszłości zawodowej, zawsze **warto patrzeć długofalowo i nie kierować się wyłącznie obecnymi trendami,** które w każdej chwili mogą diametralnie się zmienić. Dynamika transformacji na rynku pracy związana m.in. z rozwojem cyfryzacji i sztucznej inteligencji powoduje, że niektóre branże lada moment mogą odejść do lamusa. Oczywiście nie oznacza to, że pokolenie przyszłych pracowników ucierpi z powodu braku zatrudnienia. Choć masowe wypieranie ludzi z rynku pracy nie jest całkiem wykluczone, to czynniki ekonomiczne mogą spowodować, że zatrudnienie człowieka będzie wciąż bardziej opłacalne. Jest jednak pewne, że na nadchodzącym rynku pracy nie unikniemy kooperacji z maszynami. Musimy się więc tego nauczyć. Co za tym idzie – jest to szansa na zdobywanie cennych doświadczeń, rozwój i możliwość podejmowania kolejnych wyzwań zawodowych. 

Dlatego obecnie niezwykle ważnym aspektem branżowego życiorysu staje się idea **lifelong learning – nauki przez całe życie.** Brzmi frustrująco? Zupełnie niepotrzebnie. Wiedzę możemy zdobywać wszak w różnorodny sposób. Warto pamiętać, że młodzież ma dziś znacznie więcej możliwości rozwoju niż my – rodzice, gdy byliśmy w ich wieku. Nauka to nie tylko edukacja formalna (szkoła, studia), ale również cały wachlarz możliwości rozwoju na drodze pozaformalnej – kursy, szkolenia, webinary, e-learning. 

Warto również **zachęcać nasze pociechy do rozwijania kompetencji, a nie jedynie do odnalezienia siebie w konkretnym zawodzie**. Żyjemy w czasach, w których praca w jednej organizacji na tym samym stanowisku przez wiele lat jest coraz rzadszym zjawiskiem.  Elastyczność, chęć ciągłego poszerzania wiedzy oraz otwartość na zmiany stają się obecnie najbardziej pożądanymi cechami pracownika.

Próbując odnaleźć odpowiedź na pytanie, czy zawody przyszłości mają bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje edukacyjno-zawodowe młodych ludzi, możemy jedynie kierować się hipotezami. Biorąc jednak pod uwagę dynamikę zmian na dzisiejszym rynku pracy, jest to temat wart głębszej dyskusji, a już sama znajomość nadchodzących trendów wydaje się być kluczowa, a wręcz obowiązkowa.

Inne artykuły na blogu, które mogą Ci się spodobać:

Masz pytania dotyczące artykułu? A może chcesz podzielić się własnymi refleksjami dotyczącymi znaczenia zawodów przyszłości w planowaniu kariery zawodowej młodych ludzi? Napisz do nas: [kontakt@mapakarier.org](mailto:kontakt@mapakarier.org)

Materiał realizowany przez Województwo Zachodniopomorskie w ramach projektu pn. „Zbudowanie systemu koordynacji i monitorowania regionalnych działań na rzecz kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie, w tym uczenia się dorosłych”, współfinansowanego ze środków Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.  

Przyszłość Twojego dziecka jest ważna, ale Twój dobrostan również!

Masz w domu nastolatka pełnego skrajnych emocji? Twoje dziecko stoi u progu podejmowania decyzji edukacyjno-zawodowych, co wywołuje stres u każdego członka Waszej rodziny? Jak możesz pomóc sobie – drogi Rodzicu, aby podążając za presją wychowania mądrego i szczęśliwego dziecka, równocześnie nie zapomnieć także o własnych potrzebach? 

Priorytetem większości rodziców niewątpliwie jest to, aby wychować dziecko na szczęśliwego, zaradnego i wartościowego człowieka. Jako Rodzice skupiamy się więc na tym, aby swojemu potomkowi zapewnić wszystko, co będzie sprzyjało jego zdrowemu rozwojowi – przede wszystkim miłość i wsparcie. Jednocześnie dbamy też o to, aby umożliwić mu pielęgnowanie zainteresowań i pasji poprzez różnorodne formy – dodatkowe zajęcia, poznawanie nowych miejsc, stwarzanie warunków do spędzania czasu w sposób kreatywny. Staramy się więc proponować liczne aktywności, zarówno realizowane wspólnie, jak i przeznaczone wyłącznie dla dziecka. Mamy poczucie, że wypełniając młodemu człowiekowi wolną przestrzeń, zaspokajamy jego potrzeby poznawcze, chronimy przed nudą lub bezproduktywnym spędzaniem czasu. 

Wszystkie te działania z pewnością mają na celu korzystnie wpłynąć na szeroko rozumiany rozwój naszego dziecka. Poprzez liczne formy aktywności wzmacniają się też jego kompetencje, które przydadzą mu się w przyszłości. Czy jednak w codziennym zgiełku związanym z nadmiarem obowiązków i brakiem wolnego czasu, nie zapominamy niekiedy, że dbając o potrzeby naszej latorośli, zapominamy o własnych? Gdzie - w tym całym zgiełku - jest miejsce dla Ciebie, drogi Rodzicu? 

Mówi się, że **szczęśliwy rodzic to szczęśliwe dziecko**. Być może uważasz, że to jedynie slogan pozbawiony znaczenia? Żeby rozwiać te wątpliwości spróbujmy wyobrazić sobie matkę lub ojca, którzy walczą z depresją. Każdy dzień niesie dla nich serię wyzwań, które dla większości z nas stanowią zwykłą rutynę - przygotowanie dziecka do szkoły, zrobienie zakupów, ugotowanie obiadu, dopilnowanie aby nasza pociecha odrobiła lekcje….ot zwykłe codzienne obowiązki. Dla osoby pogrążonej w depresji tego typu zadania bywają jednak wysiłkiem ponad jej możliwości. W obliczu walki o własny dobrostan emocjonalny, nie myśli więc o dodatkowych przyjemnościach jak wspólna zabawa z dzieckiem, zapewnienie mu chwil pełnych radości i pozytywnej energii. Choć wciąż dba o jego potrzeby – odprowadza na dodatkowe zajęcia, pozwala na spotkania z przyjaciółmi, płaci za wyjazdy. Jakie są jednak szanse na to, że przy takim funkcjonowaniu przez dłuższy czas, dziecko nie odczuje skutków apatii własnego rodzica? W jaki sposób ,,smutny” rodzic może wychować szczęśliwe dziecko? 

Zobrazowana historia to rzecz jasna skrajny przykład, jednak czasem warto sięgnąć po mocny argument, aby osiągnąć efekt. **Co zatem warto zrobić, aby nie stać się ,,smutnym” rodzicem?**

Każdy z nas ma prawo do gorszego dnia - to oczywiste. Jesteśmy ludźmi, mamy emocje, na co dzień zmagamy się z różnorodnymi trudnościami:

*– ,,skąd wziąć pieniądze na wakacje?”,*

*– ,,znowu korek – spóźnię się!”,*

*– ,,kolejny raz przyniósł jedynkę z matematyki! co ja mam z nim zrobić?”*

Drobne problemy życia codziennego często przysłaniają nam zdrowy rozsądek, wywołując chwilowe pogorszenie nastroju.  

Siłą rzeczy młody człowiek staje się świadkiem rozmaitych zmagań swoich opiekunów. **Nie ma sensu tworzyć mu utopijnej wizji rzeczywistości** i niezależnie od sytuacji siłą przyklejać wymuszony uśmiech do twarzy. **W końcu dziecko musi mieć świadomość, że życie to nie tylko zabawa i wszechobecna idylla**. Co więcej - pomimo naszych starań tuszowania złości, smutku czy frustracji, młody człowiek prawdopodobnie intuicyjnie wyczuje, że rodzica coś trapi. 

Warto jednak zadbać o siebie na tyle, żeby nasza latorośl miała szansę czerpać od nas jak najwięcej ciepła i pozytywnej energii, na czym skorzystają wszak obie strony.

Jaka jest zatem recepta na bycie ,,szczęśliwym rodzicem”? Tego nie wiemy na pewno, ale z czystym sumieniem jestem w stanie podpowiedzieć Ci jakie kroki warto wykonać.  

Choć czasu już nie cofniesz, to pamiętaj, że **d****obra relacja z dzieckiem, wybudowana na trwałej podstawie wzmocni Twoje poczucie komfortu i pewność siebie.** Nastolatek to osoba, która coś już wie, umie i zdecydowanie sporo rozumie. Warto dbać o tę więź i na bieżąco ją pielęgnować. Jeśli młody człowiek dostrzeże starania i poczuje się traktowany poważnie, jego poziom zaufania do nas prawdopodobnie wzrośnie. Co za tym idzie - **skorzysta na tym nasza współpraca, co pomoże uniknąć licznych czasochłonnych nieporozumień,** które – no właśnie – niepotrzebnie zabierają nam czas i wysysają energię, a tę przecież można spożytkować w bardziej produktywny sposób. Zatem – **traktuj poważnie swoje dziecko, a uwolnisz się ze szponów ciągłej walki i konfliktów.** 

Jako rodzic z pewnością angażujesz się w budowanie dobrej relacji z dzieckiem, choć być może czujesz, że mógłbyś/mogłabyś robić jeszcze więcej (więcej zarabiać, częściej ćwiczyć, lepiej się odżywiać itp. itd.) **Zauważaj i doceniaj dobre rzeczy, które robisz dla dziecka i Waszej relacji.** Nie licytuj się sam ze sobą - to co robisz, zapewne robisz dobrze, o ile wkładasz w to serce. 

Każdy ma prawo do odczuwania pełnego pakietu emocji. Od radości, po niepewność, frustrację, czy nawet złość. Nie bójmy się tego, że jesteśmy ludźmi. **Zaakceptuj zatem swoje emocje, daj sobie prawo do ich odczuwania, ale też postaraj się do nich nie przywiązywać**. Rozkładanie na części pierwsze porannej kłótni z dzieckiem, czy bezustanne analizowanie przyczyn niedopełnienia jakiegoś obowiązku nie pomoże Ci ruszyć do przodu. Życie toczy się dalej. 

Pamiętaj, że nastolatek to nie małe dziecko, które trzeba pilnować na każdym kroku. Skoro ma przestrzeń na swoje zainteresowania czy dodatkowe zajęcia, to Ty też masz do tego prawo! **Znajdź czas na własne pasje i na to co sprawia Ci przyjemność.** Być może porzuciłeś/aś jakieś hobby na poczet bezgranicznego wejścia w rolę rodzica? Przypomnij sobie co Cię relaksuje lub zwyczajnie wywołuje pozytywne emocje – długie spacery, siłownia, dobra książka, spotkania z przyjaciółmi… **Pamiętaj o zasadzie – szczęśliwy rodzic to szczęśliwe dziecko!** 

Jak już wspomnieliśmy wyżej – świat idzie do przodu. **Staraj się więc być** **w miarę na bieżąco z możliwościami, jakie daje otoczenie, zarówno to edukacyjne i zawodowe, jak i to związane bezpośrednio z Twoim dzieckiem**. Młodzi ludzie lubią ,,być na czasie”, a rodzic, który nie rozumie ich światopoglądu, nie potrafi poruszać się po obszarze nowoczesnych technologii lub nie zna możliwości jakie daje przyszłość edukacyjna czy zawodowa, może stać się obiektem ich drwin. Staraj się śledzić na bieżąco nowoczesne trendy, zorientuj się jakie możliwości daje współczesny rynek edukacyjno-zawodowy (pomocny może okazać się artykuł Mapy Karier [Jak pomóc dziecku w wyborze szkoły ponadpodstawowej?](https://mapakarier.org/blog/136/jak-pomoc-dziecku-w-wyborze-szkoly-ponadpodstawowej/)), ale rób to w sposób dyskretny i nienachalny, aby nie wywoływać niepotrzebnych komentarzy – pozwól dziecku myśleć, że zwyczajnie jesteś na bieżąco, bo tak chcesz. Ta wiedza i umiejętności dadzą Ci poczucie bezpieczeństwa i uchronią przed ewentualnym nieporozumieniem z Twoim dzieckiem. 

**Nie biczuj się za ewentualne błędy lub kwestie, w których uważasz, że źle postąpiłeś/aś. Wyciągnij z nich wnioski i żyj dalej.** Pamiętaj jednak, że podobna zasada dotyczy Twojego dziecka – ono też ma prawo do pomyłek. Staraj się więc być w miarę możliwości wyrozumiały/ła. Szczere rozmowy i odrobina wsparcia prędzej czy później zaczną przynosić korzyści dla obu stron. Nie zapominaj jednak o stawianiu granic. Jeśli młody człowiek w kółko popełnia ten sam błąd, warto zadziałać konkretniej i wyciągnąć konsekwencje. Wbrew temu, co nam się wydaje - dzieci potrzebują jasnych granic. 

Jeśli czujesz, że sytuacja Cię przerasta, brakuje Ci pomysłów, energii, a Twoja więź z dzieckiem wydaje się wisieć na włosku, warto skorzystać z pomocy specjalisty – psychologa, terapeuty, doradcy zawodowego lub coacha.

Bezpłatne wsparcie z tego zakresu powinieneś/powinnaś uzyskać w instytucjach takich jak Ośrodki Interwencji Kryzysowej, poradnie zdrowia psychicznego lub poradnie psychologiczno-pedagogiczne (jeśli problem związany jest bezpośrednio z dzieckiem). 

Pamiętaj też, że nie jesteś jedynym rodzicem, który zmaga się z trudnościami. Niekiedy niezastąpione wsparcie uzyskujemy od osób borykających się z podobnymi problemami. Może warto zatem zajrzeć na jeden z portali parentingowych: [Akademia Rodziców Nastolatka](https://niebieskalinia.org/akademia-rodzicow-nastolatka/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR2XvFep6s_zO69R1ww_iFZuh4JlCaOfyTTx4jSHXLctOAxiD3cOVqXVSUI_aem_YSDxmjvNXyCGwGbi1U8tmQ) lub [Parenteen](https://www.parenteen.pl/inspiracje-dla-rodzicow).

Niezależnie od sytuacji, zawsze warto wesprzeć się także fachową literaturą. Wielu rodziców, zmagających się z trudnościami wychowawczymi, ceni sobie pozycję pt. **,,Jak mówić do nastolatków, żeby nas słuchały. Jak słuchać, żeby z nami rozmawiały” A. Faber i E. Mazlish**. Jeśli jednak zależy Ci bardziej na zadbaniu o samego/samą siebie i własne emocje, polecam książkę pt. **,,Jak rozumieć, nazywać i regulować swoje emocje” autorstwa Olgi Daligi.** 

Rodzicu - daj sobie szansę na odczuwanie szczęścia!

Pamiętaj, że **Twój dobrostan emocjonalny ma ogromne znaczenie nie tylko dla Ciebie samego, ale także dla relacji z bliskimi Ci osobami**. Jeśli zadbasz o własne potrzeby i komfort psychiczny, zdecydowanie łatwiej poradzisz sobie z pielęgnowaniem zdrowych i wartościowych więzi z otoczeniem. Mahatma Gandhi powiedział kiedyś: **,,Chcesz zmieniać świat, zacznij od siebie”**. Zatem do dzieła! 

Masz pytania dotyczące artykułu? A może chciałbyś/chciałabyś podzielić się własnymi wskazówkami na temat tego jak jako rodzic nastolatka zadbać o siebie i własne potrzeby? Napisz do nas: [kontakt@mapakarier.org](mailto:kontakt@mapakarier.org)

10 wskazówek: jak wspierać nastolatka w wyborach karierowych? (wideo)

Jak wspierać, ale nie planować kariery za Twoje dziecko? Dlaczego lepiej unikać pytania „Kim chcesz zostać w przyszłości?” i o co pytać w zamian? Jak nauczyć nastolatka odróżniać fakty od opinii? Poznaj 10 praktycznych wskazówek od zespołu Mapy Karier i poczuj się pewniej w codziennych rozmowach z dzieckiem.

Wideo: 10 praktycznych wskazówek (29 minut)

Twoje dziecko nie wie, czym chce się zająć w przyszłości? A może wręcz odwrotnie: trudno Ci zaakceptować jasno sprecyzowane plany zawodowe Twojego dziecka?

Zapraszamy Cię do obejrzenia półgodzinnego nagrania, w którym pokazujemy, jak być wartościowym wsparciem dla nastolatka, który stoi przed trudnymi wyborami edukacyjno-zawodowymi:

https://www.youtube.com/embed/oMnWbCUE8qQ

Nagranie jest materiałem Instytutu Badań Edukacyjnych - Państwowego Instytutu Badawczego. 

Jeśli potrzebujesz informacji o tym, jak wspierać dzieci ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi w wyborze szkoły i ścieżki kariery, zajrzyj do publikacji  [„Mapa drogowa. Jak(ą) wybrać ścieżkę edukacyjno-zawodową?”](https://ibe.edu.pl/pl/biblioteka-ibe/wspieranie-dostepnosci-edukacji-dla-dzieci-i-mlodziezy-biblioteka/3150-mapa-drogowa-jak-a-wybrac-sciezke-edukacyjno-zawodowa-material-informacyjny-dla-uczniow-ze-zroznicowanymi-potrzebami-edukacyjnymi-rodzicow-nauczycieli-specjalistow-i-doradcow-zawodowych) przygotowanej przez IBE.

Mamy nadzieję, że nagranie było dla Ciebie wartościowe! Jeśli chcesz się podzielić własnym doświadczeniem, napisz do nas: [kontakt@mapakarier.org](mailto:kontakt@mapakarier.org).

Inne artykuły w [Strefie Rodzica](https://mapakarier.org/strefa-rodzica), które mogą Ci się spodobać:

Wskazówki dla rodziców dzieci i nastolatków od przedszkola do matury. Zasoby karierowe dla Twojego dziecka.

Strefarodzica

Blog dla rodziców

Najnowsze artykuły

Temat miesiąca

Odkrywaj zawody

Eksploruj Ścieżki kariery

Spacer po Mieście zawodów

Strefa Młodzieży

Zasoby dla Twojego dziecka

Zaangażuj się