Umowa o pracę, zlecenie, dzieło, a może B2B? Praktyczny przewodnik po umowach.
Autor: Klaudia Stano; Ostatnia aktualizacja: 18.02.2025
Jakie są różnice między czterema typami umów, które może Ci zaproponować pracodawca? Dowiedz się, która z nich będzie dla Ciebie najkorzystniejsza i nie daj się zaskoczyć w pierwszej pracy. Od rodzaju umowy zależy m.in. to, jaki przelew dostaniesz na konto.
Zdjęcie: Unsplash, Gabrielle Henderson
Dlaczego umowa jest ważna?
Wyobraź sobie, że czytasz ogłoszenie o pracę. Podoba Ci się zakres obowiązków i spełniasz wymagania. Proponowana kwota brutto to 5,5 tys. PLN. Oczywiście, zanim zaaplikujesz, zastanawiasz się, jaką część tej kwoty zobaczysz co miesiąc na koncie.
Wchodzisz do kalkulatora wynagrodzeń i… okazuje się, że otrzymujesz cztery różne odpowiedzi, między którymi różnica wynosi aż 1000 PLN!
Źródło: Kalkulator wynagrodzeń pracuj.pl
To, jaką kwotę dostaniesz „na rękę”, zależy od rodzaju umowy, który podpiszesz z pracodawcą. Jednak nie tylko od tego.
Przykładowo, na powyższej grafice na pierwszy rzut oka najmniej korzystna wydaje się umowa zlecenie. Jednak jeśli zaznaczysz, że jesteś studentem do 26. roku życia, otrzymasz na rękę aż 5,5 tys. PLN, czyli kwota netto wyniesie dokładnie tyle, ile kwota brutto, i będzie wyższa niż przy innych typach umów. Jest to związane z tym, że osoby do 26 r.ż. są zwolnione z podatku dochodowego, a studenci – z opłacania składek.
Pamiętaj zatem, że zapisy w umowie (jak również Twój wiek oraz to, czy jesteś studentem) wpływają na to:
- ile dokładnie zarobisz,
- czy będziesz mieć urlop wypoczynkowy (i w jakim wymiarze),
- jak szybko możesz zakończyć współpracę z firmą, lub ona z Tobą (tzw. okres wypowiedzenia),
- czy przysługuje Ci zwolnienie chorobowe i urlop rodzicielski,
- czy będziesz mógł/mogła wykonywać pracę z dowolnego miejsca.
Aby nie być stratnym w wymiarze finansowym i nie tylko, warto się upewnić (w ogłoszeniu o pracę lub na rozmowie kwalifikacyjnej), jakie typy umowy proponuje pracodawca.
Jakie umowy wchodzą w grę?
Pracodawca może Ci zaproponować:
- Umowę o pracę,
- Umowę zlecenie,
- Umowę o dzieło,
- Umowę B2B (samozatrudnienie).
Przyjrzyjmy się każdej z tych czterech opcji.
Zdjęcie: Unsplash, Chris Liverani
1. Umowa o pracę
Jest to opcja uważana za najbezpieczniejszą. Wybierz ją, jeśli zależy Ci na stabilności zatrudnienia, stałych zarobkach i nawiązaniu dłuższej współpracy z pracodawcą.
Plusy umowy o pracę
Zapisy umowy o pracę są regulowane kodeksem pracy (w przeciwieństwie do wszystkich innych typów umów, które reguluje kodeks cywilny), więc:
- przysługuje Ci urlop wypoczynkowy (20 lub 26 dni, w zależności od stażu pracy) oraz płatne zwolnienie chorobowe (np. gdy masz grypę czy złamiesz nogę),
- pracodawca opłaci wszystkie konieczne składki, m.in. zdrowotną, chorobową i emerytalną,
- nie zostaniesz zwolnion_ z dnia na dzień (z wyjątkiem zwolnienia dyscyplinarnego): płatny okres wypowiedzenia to minimalnie 2 tygodnie, a po 3 latach współpracy – 3 miesiące,
- masz zapewnioną ochronę zatrudnienia w czasie ciąży i po urodzeniu dziecka (jeśli masz podpisaną umowę na czas nieokreślony),
- otrzymasz wynagrodzenie równe lub wyższe od tzw. minimalnej krajowej (w 2025 r. jest to 4666 PLN brutto).
Umowa o pracę stawia Cię w najlepszej sytuacji, gdy planujesz powiększenie rodziny lub zakup domu/mieszkania. Banki przychylniej patrzą na wnioski kredytowe złożone przez osoby zatrudnione na umowę o pracę (szczególnie, jeśli masz podpisaną umowę na czas nieokreślony).
Minusy umowy o pracę
Zalety umowy o pracę mogą być czasami jej wadami – szczególnie dla młodych osób ceniących swobodę i elastyczność.
Pamiętaj, że zapisy umowy obowiązują również Ciebie, a nie tylko pracodawcę, to znaczy:
- nie możesz z dnia na dzień zrezygnować z pracy – masz dokładnie określony okres wypowiedzenia, który czasami trwa aż 3 miesiące,
- nie masz elastyczności co do czasu i miejsca pracy (chyba, że się inaczej dogadasz z pracodawcą),
Twoja praca może być również ściśle nadzorowana.
Dodatkowo, umowa o pracę jest „drogą” umową, czyli taką, w której Twoja wypłata jest mocno obniżana przez podatki i obowiązkowe składki. Przeciętnie na rękę dostaniesz około trzy czwarte kwoty brutto oferowanej przez pracodawcę (to wartość orientacyjna, bo dokładny procent zależy m.in. od wysokości wynagrodzenia).
2. Umowa zlecenie
Podpisując umowę zlecenie, zgadzasz się na wykonywanie określonej czynności. Jest to umowa dająca większą elastyczność niż umowa o pracę i bardzo korzystna finansowo dla osób do 26 roku życia, które jednocześnie studiują.
Plusy umowy zlecenie
- daje Ci sporą swobodę w wykonywaniu zlecenia, zarówno jeśli chodzi o miejsce i czas (chociaż w praktyce nie zawsze tak jest),
- możesz wypowiedzieć umowę z dnia na dzień (chyba że umowa stanowi inaczej),
- pracodawca opłaca konieczne składki: zdrowotną i emerytalną, więc masz zapewnione ubezpieczenie społeczne oraz odkładasz na emeryturę (chyba, że jeszcze się uczysz, wówczas nie musisz odprowadzać składek),
- za każdą godzinę wykonywania zlecenia otrzymasz co najmniej minimalną stawkę godzinową (w 2025 r. stawka minimalna wynosi 30,50 PLN)
Jeśli chcesz – ale nie jest to obowiązkowe – przy umowie zlecenie możesz opłacać składkę chorobową i, w razie potrzeby, przebywać na zwolnieniu lekarskim.
Do umowy zlecenie pracodawca może wprowadzić wiele dodatkowych zapisów, które będą dla Ciebie korzystne – warto dowiedzieć się, czy w Twojej sytuacji jest taka możliwość. To kwestia negocjacji i również dlatego warto choć trochę znać się na umowach.
Minusy umowy zlecenie
Kosztem elastyczności jest mniejsza stabilność zatrudnienia. Umowa zlecenie nie podlega kodeksowi pracy, a kodeksowi cywilnemu, więc podpisując taką umowę, w rozumieniu przepisów kodeksu pracy, nie stajesz się „pracownikiem", a „zleceniobiorcą". Nie masz zatem ochrony, na którą mogą liczyć osoby zatrudnione na o umowę o pracę.
Co to oznacza w praktyce? Gdy zajdziesz w ciążę czy ulegniesz wypadkowi, nie jesteś chronion_ przed zwolnieniem (jeśli jednak opłacasz dobrowolną składkę chorobową/wypadkową, możesz liczyć na zasiłek).
3. Umowa o dzieło
Umowa o dzieło różni się od umowy zlecenie przede wszystkim tym, że jej rezultatem ma być konkretny efekt, a nie sam fakt wykonywania pracy. Innymi słowy, nie ma znaczenia jak długo i w jakim miejscu pracujesz nad dziełem – liczy się rezultat, i to za niego otrzymasz wynagrodzenie.
Rozważ umowę o dzieło, jeśli efektem Twojej pracy jest np.:
- logotyp czy grafika reklamowa,
- gra komputerowa,
- fizyczny przedmiot (np. zabawka, dekoracja, obraz),
- artykuł prasowy.
Zdjęcie: Unsplash, Bruce Mars
Plusy umowy o dzieło
Podstawową zaletą jest pełna dowolność sposobu, miejsca i czasu wykonywania dzieła. Nie musisz się tłumaczyć zleceniodawcy z tego, jak, gdzie i kiedy pracujesz, o ile rezultat jest zgodny z ustaleniami.
Możesz tworzyć dzieło wieczorami, po zajęciach na studiach, na działce czy podczas wakacji.
Przy umowie o dzieło płacisz jedynie podatek i nie odprowadzasz składek. W efekcie kwota na rękę może być wyższa niż przy umowie o pracę czy umowie zlecenie.
Minusy umowy o dzieło
Przy umowie o dzieło:
- nie masz urlopu czy zwolnienia lekarskiego,
- pracodawca nie odprowadza żadnych składek – w efekcie nie masz opłaconego ubezpieczenia społecznego, jeśli nie jesteś ubezpieczon_ w innym miejscu, np. na uczelni,
- nie ma minimalnych stawek za dzieło.
Dodatkowo, nie zawsze możesz podpisać umowę o dzieło. Jeśli chcesz dorobić jako kasjer(ka) w sklepie odzieżowym, w grę wchodzą jedynie umowa o pracę lub umowa zlecenie, ponieważ obsługujesz klientów, ale nie tworzysz konkretnego dzieła.
Podsumowując, umowa o dzieło gwarantuje mniejszą stabilność zatrudnienia niż umowa o pracę czy umowa zlecenie. Dla wielu osób może się to jednak okazać zaletą (np. jeśli nie chcą wiązać się z pracodawcą na dłużej).
4. Umowa B2B (business to business)
Ta forma umowy – zwana również samozatrudnieniem – zakłada, że posiadasz działalność gospodarczą (lub możesz ją założyć przed podjęciem pracy). Będziesz zatem świadczyć usługi na rzecz pracodawcy jako firma, a nie jako osoba fizyczna.
Wspominam o tym typie umowy, ponieważ staje się coraz popularniejszy, szczególnie wśród pracowników biurowych.
Plusy umowy B2B
Jako szef własnej firmy masz dużą elastyczność pracy (co jednak nie zawsze się sprawdza w praktyce). Sam(a) możesz wybrać formę opodatkowania i korzystać z różnych ulg dla przedsiębiorców.
W przypadku B2B możesz często liczyć na wyższe wynagrodzenie na rękę, ponieważ pracodawca nie musi odprowadzać za Ciebie składek (więc jest skłonny zaoferować wyższą kwotę). Dodatkowo, w pierwszych dwóch latach działalności możesz korzystać z tzw. preferencyjnych stawek ZUS.
Umowa B2B daje Ci również niezależność, ponieważ stajesz się przedsiębiorcą, który może współpracować z wieloma firmami jednocześnie, i nie musi tłumaczyć się z tego, gdzie i kiedy pracuje.
Zdjęcie: Unsplash, Bruce Mars
Minusy umowy B2B
Podstawową wadą samozatrudnienia jest to, że formalnie nie jesteś pracownikiem ani nawet zleceniobiorcą firmy, a zatem nie masz przywilejów pracowniczych (m.in. urlopu wypoczynkowego).
Spoczywa na Tobie również więcej obowiązków formalnych (np. musisz dbać o księgowość i samodzielnie odprowadzać składki). Gdy pracujesz w oparciu o inne typy umów, tymi kwestiami zajmuje się pracodawca.
Co jeszcze warto wiedzieć o umowach?
Twoim pierwszym krokiem przed podjęciem pracy powinno być podpisanie umowy, ponieważ zawiera ona informacje o Twoich prawach (m.in. prawo do wynagrodzenia). Gdy zapisy umowy zostaną złamane, swoich praw możesz dochodzić w sądzie. Jeśli nie podpiszesz umowy, niestety będzie to niemożliwe. Zadbaj zatem o swoje interesy i podpisz umowę przed rozpoczęciem pracy.
Pamiętaj również, że możesz pracować w oparciu o kilka umów jednocześnie. Gdy pracujesz na etacie, możesz się podjąć dodatkowego zlecenia czy dzieła, a także prowadzić działalność gospodarczą.
To która umowa jest najlepsza?
Żaden z typów umów nie jest lepszy czy gorszy. Są one po prostu różne i każda z nich będzie Ci odpowiadać w różnych sytuacjach. Przykładowo:
- Jeśli jesteś studentką/studentem I roku, któr_ chce dorobić i mieć jak najwięcej w kieszeni, prawdopodobnie wybierzesz umowę zlecenie lub umowę o dzieło.
- Jeśli masz powyżej 30 lat i myślisz o powiększeniu rodziny, wybierzesz prawdopodobnie umowę o pracę lub samozatrudnienie.
Różne typy umów funkcjonują właśnie po to, aby zapewnić dogodne rozwiązania w zależności od etapu w życiu, na którym się znajdujesz.
Aby jednak skorzystać z zalet każdego rodzaju umowy, musisz znać specyfikę każdej z nich. Gratuluję Ci zatem dobrnięcia do końca artykułu.
Mam nadzieję, że wiesz już, na co zwracać uwagę w ogłoszeniach o pracę i podczas rozmów kwalifikacyjnych, a także czym kierować się w negocjacjach z pracodawcą.
Jeśli chcesz sprawdzić, ile zapamiętał_ś z artykułu, zapraszam Cię do interaktywnego quizu :-)
Masz pytania dotyczące umów lub innych kwestii związanych z pierwszą pracą? Napisz do nas: kontakt@mapakarier.org.
Inne artykuły na blogu, które mogą Ci się spodobać: